Pazar çalışması karşılığı izin olur mu?

Hafta tatili, İş Kanununun kullandırılmasını mutlak emrettiği haklardan birisidir. Öyle ki; hafta tatilinin alternatifi bir çalışma biçimi de öngörülmemiştir. Ülkemizde hafta tatili denince de akla genelde pazar günü gelir. Peki ama pazar çalışması karşılığı işçiye izin olur mu?

Hafta tatili kavramı

Hafta tatilinin ne anlama geldiğini daha önce yazmıştık: https://mustafabaysal.com/isciye-kac-gun-haftalik-izin-verilmesi-gerekir/

Üst üste 6 iş günü çalışan ya da çalışmış kabul edilen işçiye yedinci gün ve en az 24 saat kesintisiz olarak verilmesi gereken dinlenme imkanına kısaca hafta tatili diyebiliriz.

Hafta tatili kavramından bahsedebilmek için; 24 saatlik dinlenmenin kesintisiz olması ve işçinin bu süreyi kullanmakta tamamen özgür olması gerekir.

İşçiye örneğin 22 saat izin verilmesi halinde ya da işçiye 24 saat izin verilse bile, işçinin istediği yere gitmesine izin verilmeyen hallerde hafta tatilinden bahsedemeyiz.

Özellikle 3 vardiya çalışılan işyerlerinde, vardiyalar arasındaki 24 saatlik kendiliğinden meydana gelen dinlenmelerin hafta tatili sayılıp sayılmayacağını da daha önce açıklamıştık: https://mustafabaysal.com/vardiyali-calismada-hafta-tatili-nasil-kullandirilir/

Hafta tatili hangi gün olur?

Öncelikle bazı çalışanların yanlış bildiği bir hususu düzeltmek gerekir. İşçilerin hafta tatili Pazar günü değildir. Hatta işçiler için belirlenmiş bir hafta tatili günü de yoktur.

Öyleyse, akla şu soru gelebilir: O zaman, işveren hafta tatilini dilediği bir gün belirleyebilir mi? Sorunun cevabı “evet” olacaktır.

Hafta içi ya da hafta sonu fark etmeksizin, işverenin sorumluluğu, 7 günlük zaman dilimi içinde işçiye en az bir defa 24 saat kesintisiz hafta tatilini sağlamaktır.

Pazar günü çalışması

Yazının bundan sonraki kısmında geçecek her “Pazar” kelimesinden, hafta tatilini anlamanızı rica edeceğim. Yani Pazar çalışmasına ilişkin vereceği tüm bilgiler, hafta tatili Çarşamba olan ve Çarşamba çalışan işçi için de geçerli olacaktır.

Pazar mesaisi ücreti

Hafta tatili ücretinin nasıl hesaplandığını daha önce anlatmıştık: https://mustafabaysal.com/hafta-tatilinde-calisan-isci-kac-gunluk-ucret-alir/

Yukarıdaki yazıdan da görüleceği üzere; hafta tatilinde çalışan bir işçiye o gün için toplamda 2 ya da 2,5 günlük ücreti tutarında ödeme yapılması gerekir.

Hafta tatili ücreti

Yukarıda bahsedilen ödemenin kaynağı, hafta tatili ücretidir. İş Kanununun 46ncı maddesindeki hafta tatili ücreti, işçilere ÇALIŞMADAN ödenmesi gereken ücreti ifade eder.

Yani hafta tatili ücreti; hafta tatilini hak eden işçinin hem o gün çalışmadığı hem de çalışmadan hak ettiği ücrettir. İşte bu işçi hafta tatilinde çalışırsa işler değişecektir.

Pazar çalışan işçinin hakkı

Hafta tatili olan Pazar gününün ücretini çalışmadan işçi, o gün çalıştırılırsa, bu defa ona bir günlük ücret daha ödenmesi gerekir.

Çünkü bu işçi o gün çalışmadan zaten ücreti hak etmiştir ve onu çalıştıran işverenin ona 1 günlük fazladan ücret vermesi hakkaniyet gereğidir. Hatta işçinin çalışma süresi, önceki 6 iş gününde 45 saati doldurmuşsa, bu kez işçiye 1 değil 1,5 günlük ücret fazladan ödemesi gerekir.

Serbest zaman nedir?

Serbest zaman; fazla mesai yapan işçiye mesai ücreti ödemek yerine izin kullandırmak anlamına gelir: https://mustafabaysal.com/serbest-zaman-nedir-esaslari-nelerdir/

İşte Pazar mesai karşılığında işçilere izin verirken, serbest zaman uygulaması esas alınmaktadır. Ama bu uygulama tamamıyla yanlıştır.

Çünkü serbest zaman, sadece fazla mesai yapıldığında gündeme gelebilir ve hafta tatili çalışmasının karşılığının mutlaka ücret olarak ödenmesi gerekir.

SONUÇ

Hafta tatili kullanmak sadece işçinin hakkı değil; kullandırmak da aynı zamanda işverenin yükümlülüğüdür. İşçinin rızası olsa bile, hafta tatilinde çalışması yasal değildir.

Böyle olmasına rağmen, her ne sebepten olursa olsun, işçi hafta tatilinde çalıştırılmış olabilir. Böyle bir durumda, yani pazar günü çalışan işçiye ücret yerine izin olur mu?

Bu kesinlikle mümkün değildir. Çünkü hafta tatili ücreti, işçinin zaten çalışmadan hak ettiği bir ücrettir ve hafta tatilinde çalışan işçinin hak edeceği ücret, o günkü çalışmasının karşılığıdır.

Bu karşılık mutlaka ücretle karşılanmalıdır ve pazar günü çalışan işçiye, bir başka gün izin verilerek denkleştirme yapılması ve benzeri uygulamalar yasal olmayacaktır. Bu işçinin ücretinin muhakkak ödenmesi gerekir.