Devlet memuru sakal bırakıp saç uzatabilir mi?

Devlet memurluğu, getirdiği hak ve menfaatlerin yanında sorumluluklar ve kurallar da içerir. Bunlardan birisi de memurun kılık kıyafetidir. Gelin, şu soruların cevabını birlikte bulalım: Memur sakal bırakabilir mi, saç uzatabilir mi?

Memurun kılık kıyafeti

Devlet memurunun kılık kıyafeti mevzuatla tespit edilmiş olup bunun adresi Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Çalışan Personelin Kılık ve Kıyafetine Dair Yönetmeliktir.

Cumhurbaşkanlığı tarafından yürütülen bu yönetmelikte kılık kıyafet kurallarının kimleri kapsadığı belirtilmiş ve aşağıdakilerin tamamı bu yönetmeliğe tabi tutulmuştur:

• Memur
• Sözleşmeli personel
• İşçi

Ayrıca tüm kamu kurumları (belediyeler, KİT’Ler) yönetmelik kapsamında yer alır.

Memurlarda sakal ve saç konusunda uygulama

Konunun daha iyi anlaşılması ve bu sonuca nasıl ulaşıldığını açıklamak üzere, memurlarda saç ve sakal yasakları ile serbestisini üç alt bölüme ayırmaya karar verdim. Böylece siz de hem kanuni süreci hem de bugünkü duruma nasıl gelindiğini anlamış olacaksınız.

1- Memurlarda “sakal” yasak dönemi

1982 yılında yürürlüğe giren Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Çalışan Personelin Kılık ve Kıyafetine Dair Yönetmelik 5’inci maddesinde saç ve sakal yasaklarına dair hükümler getirmiş olup yönetmeliğin ilk halinde ilgili hükümler tam olarak şöyleydi:

Her gün sakal tıraşı olunur ve sakal bırakılmaz

Saçlar, kulağı kapatmayacak biçimde ve normal duruşta enseden gömlek yakasını aşmayacak şekilde uzatılabilir, temiz bakımlı ve taranmış olur.

Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Çalışan Personelin Kılık ve Kıyafetine Dair Yönetmelik

İşte bu ilk halinde uygulama uzun süre itirazsız biçimde devam etti ve yönetmelikte gerek görüldükçe değişiklikler ve eklemeler yapılırken (başı açık çalışma zorunluluğunun kaldırılması ya da etek boyu gibi) saç ve sakal konusunda hiçbir değişiklik yapılmadı.

2- Sakalda ve kıyafette sivil itaatsizlik dönemi

2000’li yıllar itibariyle memur sendikalarının öncülüğünde “sivil itaatsizlik” çağrısı yapılarak memurların saç, sakal ya da kıyafet düzenlemelerine karşı durmaları istenmiş ve bu kapsamda binlerce memur yönetmelik hükümlerine aykırı hareket etmeyi bilinçli olarak tercih etmiştir.

Bunun sonucunda 08/10/2013 tarihli resmi gazetede yayımlanan yönetmelik değişikliği ile kadın memurların başı açık çalışmalarının önü açılmış ve fakat saç ve sakal konusu aynı kalmıştır.

Bunun üzerine memur sendikaları sivil itaatsizlik eyleminin devamı için çağrıda bulunmuş, uzun yıllar boyunca bazı memurlar yönetmelik hilafına sakallı olarak ya da uzun saçla işe gelip gitmiştir.

Bu dönemde amirler tarafından memurlara, yönetmelikte sakal bırakmak ve saç uzatmak açıkça yasak olduğu için, disiplin cezaları uygulanmış; ancak bu cezalar sendikaların sivil itaatsizlik eylemleri kapsamında değerlendirilerek mahkemeler tarafından kaldırılmıştır.

Örneğin bir kararında idare mahkemesi “memurun üyesi bulunduğu sendikanın aldığı karar uyarınca gerçekleşen kılık ve kıyafet hükümlerine aykırı eyleminin sendikal faaliyet kapsamında bir fiil olarak kabul edilmesi gerektiğini” ifade ederek, sakal tıraşı olmadan ve kravatsız mesaiye gelen memura verilen disiplin cezasını iptal etmiştir. (https://www.ulastirmamemursen.org.tr/uyemize-verilen-sakal-ve-kravat-cezasini-mahkemede-iptal-ettirdik)

3- Memurlarda sakal serbest dönemi

İşte buraya kadar anlatılan tüm bu karışıklık ve sivil itaatsizlik döneminde yalnızca disiplin cezalarının iptali için davalar açılmamış, aynı zamanda ilgili yönetmeliğin iptali için de davalar açılmıştır.

Bu davalardan birisi de 2010 yılında Silvan Devlet Hastanesi’nde çalışan bir doktora amiri tarafından “kot pantolon giymesi ve sakal tıraşı olmaması” nedeniyle verilen disiplin cezası neticesinde açılmış ve açılan davada yönetmeliğin ilgili maddesinin de iptali istenmiştir.

Danıştay 12’nci dairesi ise “Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Çalışan Personelin Kılık ve Kıyafetine Dair Yönetmeliğin 5. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde (erkek personel için) yer alan “…Her gün sakal tıraşı olunur ve sakal bırakılmaz…” ibaresinin yukarıda yapılan açıklamalar uyarınca üst hukuk normlarına uygun olmadığı anlaşıldığından, iptaline karar verilmesi gerektiği” kararını vermiştir (2022/2247).

Bunun üzerine Cumhurbaşkanlığı da Danıştay kararı kapsamında düzenleme yapma yoluna gitmiş ve yönetmeliğin 5’inci maddesinden “…Her gün sakal tıraşı olunur ve sakal bırakılmaz” ibaresini çıkarmıştır.

Bunun anlamı artık memurların sakal bırakmasının mevzuat bakımından serbest olduğu ve sakal bırakan memura disiplin cezası verilemeyeceğidir.

Memur saç uzatabilir mi?

Buraya kadar yazılanları dikkatle okuduysanız; memurlarda sakal yasağının kalkmasının Danıştay’ın ilgili yönetmelik hükmünü iptal etmesi sayesinde olduğunu görmüş olmalısınız.

O halde memurun saç uzatma yasağının kalkması için de böyle bir Danıştay kararı olsa ve Cumhurbaşkanlığı da bu karar doğrultusunda yönetmelikte düzenleme yapsa iyi olur, değil mi? İşin ilginç yanı böyle bir karar olması ve fakat yönetmelik değişikliğinin henüz yapılmamış olmasıdır.

İzmir’de Adnan Menderes Havalimanında görevli bir memur “saçlarının kulağını kapatmayacak biçimde ve normal duruşta enseden gömlek yakasını aşmayacak şekilde olmaması, omuzlarından aşağı sarkacak şekilde uzun olması” nedeniyle disiplin cezası almış ve hem cezanın iptalini istemiş hem de ilgili yönetmelik hükmünün iptalini istemiştir.

Danıştay 12’nci dairesi “”Kulak ortasından aşağıda favori bırakılmaz. Saçlar kulağı kapatmayacak biçimde ve normal duruşta enseden gömlek yakasını aşmayacak şekilde uzatılabilir” hükmünün iptaline karar vermiştir. (2020/1406).

Temyiz üzerine de Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu “Temyizen incelenen kararın iptale ilişkin kısmı usul ve hukuka uygun olduğu” sonucuna varmıştır. (2021/627 K.).

Fakat bu iptale rağmen Cumhurbaşkanlığı tarafından yönetmelikte bir düzenleme yapılmamıştır. Halbuki sakal konusunda düzenleme, yukarıda izah ettiğim gibi, yapılmıştı.

SONUÇ

Memur sakal bırakabilir mi? Saç uzatabilir mi? Bu soruların cevabını tüm yönleriyle yukarıda verdim. Yine de son durumu özet olarak aşağıdaki tabloya aktarmak istedim.

ERKEK MEMUR	Yönetmeliğe göre	Danıştay’a göre
Sakal bırakmak	SERBEST	SERBEST
Saç uzatmak	YASAK	SERBEST

Bu tablodan da göreceğiniz üzere memurun sakal bırakması artık mevzuat gereği de SERBEST iken memurun saçını uzatması mevzuat bakımından halen YASAK ve fakat Danıştay kararı gereği serbesttir.

Bu yazıda geçen Danıştay kararlarını okumak istiyorsanız, sizin için aşağı ekliyorum (Kararlar CORPUS içtihat programından alınmıştır):

Danıştay sakal kararı:

Danıştay saç kararı: