Devlet memurlarına uygulanacak disiplin cezaları

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na tabi bir memurun çalışma şartları, işe başlaması ve işine son verilmesi usulleri de bu kanunla düzenlenir. Disiplin hükümleri de memurun tabi olduğu kurallar bütünün bir parçasıdır. Peki, ama memurlar için belirlenen disiplin cezaları neler?

Disiplin cezası

Disiplin kelime olarak “yazılı ve yazısız kurallar bütünü” olarak tanımlanır ve memurlar için disiplin cezası kavramı, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda belirlenmiş ve belirli fiillerin gerçekleştirilmesiyle gündeme gelen cezaları ifade eder.

Dolayısıyla bir disiplin cezasının var olması için aşağıdaki iki şartın bir arada bulunması gerekir:

• Memurun gerçekleştirmiş olduğu bir fiil (Bu fiil bazen eylemsizlik şeklinde de kendini gösterebilir)
• Gerçekleşen fiil için öngörülmüş yazılı bir yaptırım

Disiplin cezaları 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda sayılı şekilde belirlenmiş olup bunların uygulanması için gerçekleşmesi gereken fiiller de yine Kanun’da tek tek belirtilmiştir.

Memurlar için disiplin cezaları

Memurlar için öngörülen 5 disiplin cezası türü bulunur ve bunlar aşağıda sıralanmıştır:

• Uyarma
• Kınama
• Aylıktan kesme
• Kademe ilerlemesinin durdurulması
• Devlet memurluğundan çıkarma

Şimdi gelin, her bir disiplin cezasını gerektiren fiillerin neler olduğuna tek tek bakalım.

Uyarma cezası gerektiren fiiller

Uyarma cezası, görevinde ve davranışlarında daha dikkatli olması gerektiğinin memura yazı ile bildirilmesinden ibaret bir cezadır. Aşağıdaki fiiller uyarma cezasını gerektirir:

• Verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında yapılmasında, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve bakımında kayıtsızlık göstermek veya düzensiz davranmak
• Özürsüz veya izinsiz olarak göreve geç gelmek, erken ayrılmak, görev mahallini terk etmek
• Kurumca belirlenen tasarruf tedbirlerine riayet etmemek
• Usulsüz müracaat veya şikâyette bulunmak
• Devlet memuru vakarına yakışmayan tutum ve davranışta bulunmak
• Görevine veya iş sahiplerine karşı kayıtsızlık göstermek veya ilgisiz kalmak
• Belirlenen kılık ve kıyafet hükümlerine aykırı davranmak
• Görevin işbirliği içinde yapılması ilkesine aykırı davranışlarda bulunmak

Kınama cezası gerektiren fiiller

Kınama cezası, görevinde ve davranışlarında kusurlu olduğunun memura yazı ile bildirilmesinden ibaret bir cezadır. Aşağıdaki fiiller kınama cezasını gerektirir:

• Verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında yapılmasında, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve bakımında kusurlu davranmak
• Eşlerinin, reşit olmayan veya mahcur olan çocuklarının kazanç getiren sürekli faaliyetlerini belirlenen sürede kurumuna bildirmemek
• Görev sırasında amire hal ve hareketi ile saygısız davranmak
• Hizmet dışında Devlet memurunun itibar ve güven duygusunu sarsacak nitelikte davranışlarda bulunmak
• Devlete ait resmi araç, gereç ve benzeri eşyayı özel işlerinde kullanmak
• Devlete ait resmi belge, araç, gereç ve benzeri eşyayı kaybetmek
• İş arkadaşlarına, maiyetindeki personele ve iş sahiplerine kötü muamelede bulunmak
• İş arkadaşlarına ve iş sahiplerine söz veya hareketle sataşmak
• Görev mahallinde genel ahlak ve edep dışı davranışlarda bulunmak ve bu tür yazı yazmak, işaret, resim ve benzeri şekiller çizmek ve yapmak
• Verilen emirlere itiraz etmek
• Borçlarını kasten ödemeyerek hakkında yasal yollara başvurulmasına neden olmak
• Kurumların huzur, sükûn ve çalışma düzenini bozmak
• Yetkili olmadığı halde basına, haber ajanslarına veya radyo ve televizyon kurumlarına bilgi veya demeç vermek

Aylıktan kesme cezasını gerektiren fiiller

Aylıktan kesme, memurun brüt aylığından otuzda bir ila sekizde bir oranında kesinti yapılmasıdır. Aşağıdaki fiiller aylıktan kesme cezasını gerektirir:

• Kasıtlı olarak; verilen emir ve görevleri tam ve zamanında yapmamak, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasları yerine getirmemek, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçleri korumamak, bakımını yapmamak, hor kullanmak
• Özürsüz olarak bir veya iki gün göreve gelmemek
• Devlete ait resmi belge, araç, gereç ve benzerlerini özel menfaat sağlamak için kullanmak
• Görevle ilgili konularda yükümlü olduğu kişilere yalan ve yanlış beyanda bulunmak
• Görev sırasında amirine sözle saygısızlık etmek
• Görev yeri sınırları içerisinde her hangi bir yerin toplantı, tören ve benzeri amaçlarla izinsiz olarak kullanılmasına yardımcı olmak
• Hizmet içinde Devlet memurunun itibar ve güven duygusunu sarsacak nitelikte davranışlarda bulunmak

Kademe ilerlemesinin durdurulması cezasını gerektiren haller

Kademe ilerlemesinin durdurulması, memurun içinde bulunduğu kademe derecesinin 1 ila 3 yıl arasında durdurulmasıdır. Aşağıdaki fiiller kademe ilerlemesinin durdurulması cezasını gerektirir:

• Göreve sarhoş gelmek, görev yerinde alkollü içki içmek
• Özürsüz ve kesintisiz 3 – 9 gün göreve gelmemek
• Görevi ile ilgili olarak her ne şekilde olursa olsun çıkar sağlamak
• Amirine veya maiyetindekilere karşı küçük düşürücü veya aşağılayıcı fiil ve hareketler yapmak
• Görev yeri sınırları içinde herhangi bir yeri toplantı, tören ve benzeri amaçlarla izinsiz kullanmak veya kullandırmak
• Gerçeğe aykırı rapor ve belge düzenlemek
• Ticaret yapmak veya Devlet memurlarına yasaklanan diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunmak
• Görevin yerine getirilmesinde dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep ayrımı yapmak, kişilerin yarar veya zararını hedef tutan davranışlarda bulunmak
• Belirlenen durum ve sürelerde mal bildiriminde bulunmamak
• Açıklanması yasaklanan bilgileri açıklamak
• Amirine, maiyetindekilere, iş arkadaşları veya iş sahiplerine hakarette bulunmak veya bunları tehdit etmek
• Diplomatik statüsünden yararlanmak suretiyle yurt dışında, haklı bir sebep göstermeksizin ödeme kabiliyetinin üstünde borçlanmak ve borçlarını ödemedeki tutum ve davranışlarıyla Devlet itibarını zedelemek veya zorunlu bir sebebe dayanmaksızın borcunu ödemeden yurda dönmek
• Verilen görev ve emirleri kasten yapmamak
• Herhangi bir siyasi parti yararına veya zararına fiilen faaliyette bulunmak

Eğer memur zaten yükselebileceği azami kademe ve dereceye gelmişse, bu defa memurun brüt maaşının dörtte biri ile yarısı oranında maaşı kesilir ve bir daha olursa, bu defa memurun görevine son verilir.

Devlet memurluğundan çıkarma cezasını gerektiren fiiller

Devlet memurluğundan çıkarma, memurun “bir daha devlet memurluğuna atanmamak üzere” memuriyet görevine son verilmesidir. Aşağıdaki fiiller devlet memurluğundan çıkarma cezasını gerektirir:

• İdeolojik veya siyasi amaçlarla kurumların huzur, sükûn ve çalışma düzenini bozmak, boykot, işgal, kamu hizmetlerinin yürütülmesini engelleme, işi yavaşlatma ve grev gibi eylemlere katılmak veya bu amaçlarla toplu olarak göreve gelmemek, bunları tahrik ve teşvik etmek veya yardımda bulunmak
• Yasaklanmış her türlü yayını veya siyasi veya ideolojik amaçlı bildiri, afiş, pankart, bant ve benzerlerini basmak, çoğaltmak, dağıtmak veya bunları kurumların herhangi bir yerine asmak veya teşhir etmek
• Siyasi partiye girmek
• Özürsüz olarak bir yılda toplam 20 gün göreve gelmemek
• Savaş, olağanüstü hal veya genel afetlere ilişkin konularda amirlerin verdiği görev veya emirleri yapmamak
•  Amirlerine, maiyetindekilere ve iş sahiplerine fiili tecavüzde bulunmak
• Memurluk sıfatı ile bağdaşmayacak nitelik ve derecede yüz kızartıcı ve utanç verici hareketlerde bulunmak
• Yetki almadan gizli bilgileri açıklamak
• Siyasi ve ideolojik eylemlerden arananları görev mahallinde gizlemek
• Yurt dışında Devletin itibarını düşürecek veya görev haysiyetini zedeleyecek tutum ve davranışlarda bulunmak
• 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkındaki Kanuna aykırı fiilleri işlemek
• Terör örgütleriyle eylem birliği içerisinde olmak, bu örgütlere yardım etmek, kamu imkân ve kaynaklarını bu örgütleri desteklemeye yönelik kullanmak ya da kullandırmak, bu örgütlerin propagandasını yapmak

Disiplin cezalarının daha ağır uygulanması

Disiplin cezası verildikten sonra ve bu cezanın özlük dosyasından silinmesi için gereken süre daha geçmeden, aynı fiilin tekrarı halinde “bir derece ağır ceza” verilir. Bu süre içinde farklı bir fiil olur; ancak aynı cezayı gerektirirse, bu defa üçüncü tekrarında bir derece ağır ceza verilir.

Disiplin cezalarının hafifletilmesi

Disiplin cezası almayı gerektiren bir memura ilgili ceza uygulanmadan önce, memurun önceki çalışmalarına bakılır ve bunlar olumluysa veya memur ödül ve başarı belgeleri almışsa, memur hakkında bir derece hafif ceza uygulanabilir.

SONUÇ

Memurlar için disiplin cezaları beş farklı kategoride belirlenmiş olup bunların en hafifi uyarma ve en ağırı ise devlet memurluğundan çıkarmadır.

Her ne kadar disiplin cezalarının neler olduğu ve bunları gerektiren fiiller 657 sayılı Kanun’da tek tek sayılmış olsa da disiplin cezaları her zaman doğru uygulanmayabilir.

Hangi disiplin cezası söz konusu olursa olsun, itiraza konu olabileceği ve dava edilebileceği her zaman hatırlanmalıdır.

Memur disiplin cezaları hakkında sık sorulan sorular: