Mal bildiriminde bulunmayan memura verilecek ceza

Mal bildiriminde bulunmayan ya da bulunmayı unutan bir memurun disiplin cezasına muhatap olması ihtimal dâhilindedir. Bu yazımda mal bildiriminde bulunmayan memura verilecek disiplin cezasını ve buna dair Danıştay karar örneklerini paylaşacağım.

Memura mal bildirimi cezası

Devlet memurunun hangi fiiline hangi disiplin cezasının verileceği ve bunlara dair esaslar 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 124 ila devamı maddelerinde belirtilmiştir. Mal bildiriminde bulunmamanın cezası da 125’nci maddede yer alır.

Mal bildiriminde bulunmama cezası

Memurlara verilebilecek disiplin cezaları ile bunlara neden olan fiilleri şu yazımda ele almıştım: https://mustafabaysal.com/memur-disiplin-cezalari/

O yazımdan da görüleceği üzere “Belirlenen durum ve sürelerde mal bildiriminde bulunmamak” fiilinin cezası olarak KADEME İLERLEMESİNİN DURDURULMASI öngörülmüştür.

Mal bildiriminde bulunma zamanı

Memurun mal bildiriminde bulunması için üç tür zaman olduğunu şu yazımda izah etmiştim: https://mustafabaysal.com/mal-bildirimi-zamani/

Kısaca hatırlatmak gerekirse, bu zamanlar şöyle sıralanabilir:

• Memurun göreve başlaması ve görevden ayrılması esnasında vereceği mal bildirimi
• Sonu 0 ve 5 ile biten yılların şubat ayı sonuna kadar verilecek olan mal bildirimi
• Memurun ve eşi ile bakmakla yükümlü olduğu çocuklarının malvarlıklarında meydana gelen önemli değişiklikler neticesinde verilmesi gereken mal bildirimi

Yukarıdaki zamanlardan ilk ikisi, sorun yaşanması ihtimali son derece düşük durumları ifade eder. Şöyle ki; memur göreve başlayacaksa zaten mal bildirimi formunu teslim etmeden göreve başlatılmaz. Ayrıca sonu 0 ve 5 ile biten yıllarda ise tüm kurumlarda personel birimleri devreye girer ve memurlardan mal bildirimlerini yenilemelerini ister.

Geriye, sorun yaşanması ihtimali bakımından, çoğu zaman sadece ek mal bildirim beyanı kalır.

Ek mal bildirimi

Ek mal bildirimi; malvarlığında önemli bir değişiklik meydana geldiğinde yapılması gereken bildirimi ifade eder. Bu bildirimin, değişikliği müteakip bir ay içinde yapılması gerekir.

Memurun maaşının beş katını aşan bir malvarlığı artışı ya da azalışı söz konusuysa ek mal bildiriminin verilmesi gerekir.

Burada taşınmazlarla ilgili bir kafa karışıklığı yaşanabilir. Sonu 0 ve 5 ile biten yıllarda taşınmazlar, değerlerine bakılmaksızın, mutlaka beyan edilmeliyken; ek mal bildiriminde taşınmazın değerine bakılmalı ve memurun maaşının beş katını aşan değerde bir taşınmaz alımı ya da satımı ya da edinimi varsa, bunun için ek mal bildirimi verilmelidir.

Mal bildiriminde bulunmama cezası VAR ama YOK

Yukarıdaki başlığın mantıksız olduğunu biliyorum; ancak mevzuatın açık hükmü ile Danıştay içtihatları nedeniyle böyle bir başlık yazmak durumunda kaldım.

Çünkü 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre ama/fakat olmaksızın, mal bildiriminde bulunmamanın cezası kademe ilerlemesinin durdurulması cezası iken, Danıştay burada memur lehine bir niyet sorgulamasına girmektedir.

Danıştay’a göre mal bildirimi için memura ceza verilmesi

Konunun daha iyi anlaşılması için birkaç Danıştay kararını aşağıya ekliyorum:

“… hakkında yürütülen soruşturma kapsamında soruşturmayı yürüten müfettiş tarafından mal beyanında bulunmasının istenilmesi üzerine ek mal beyanı ile … plakalı aracı beyan etmesi nedeniyle edindiği malı gizleme maksadı taşıdığı söylenemeyeceğinden, anılan cezanın konuluş amacı göz önünde bulundurularak suç işleme kastıyla hareket etmediği sonucuna ulaşılan davacının oniki ay uzun süreli durdurma cezasıyla cezalandırılmasına ilişkin dava konusu işlemde hukuka uyarlık, davanın reddi yolundaki İdare Mahkemesi kararında ise hukuki isabet görülmemiştir…” (5. Daire, 2017/12426 K.).

“… Dava dosyasının incelenmesinden, Edirne Gümrük ve Muhafaza Başmüdürlüğünde gümrük muhafaza memuru olan davacının, hakkında yürütülen soruşturma kapsamında eşinin 24/09/2009 tarihinde Kayseri-Batıkent Toplu Konut Yapı Kooperatifine üye olması hususunu yasal süre içinde ek beyanname ile bildirmediğinin tespiti üzerine 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125. maddesine istinaden kademe ilerlemesinin durdurulması cezasıyla cezalandırılmasına karar verildiği, bunun üzerine de bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.

Davacı, eşi adına satın alınan kooperatif hissesinin bildirimini yasal bir aylık sürede yapmamış ise de; cezalandırılma işleminden önce 22/01/2010 tarihinde mal bildiriminde bulunduğu görülmektedir.

Öte yandan, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125/D-j maddesinde düzenlenen cezanın konuluş amacı göz önünde bulundurulduğunda haksız ve geliri ile mütenasip olmayan mal edindiğine ve edindiği malı gizleme maksadı taşıdığına yönelik iddia ve tespitin bulunmaması hususları birlikte değerlendirildiğinde, davacının suç işleme kastıyla hareket etmediği sonucuna ulaşıldığından, işlemde hukuka uygunluk görülmemiştir…” (12. Daire, 2015/635 K.).

“… Her ne kadar davacının 2010 Mayıs ayı itibariyle bankaya olan 49.000,00-TL kredi borcu için mal bildiriminde bulunmadığı sabit ise de, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 125. maddesinin birinci fıkrasının (D) bendinin (j) alt bendinde düzenlenen cezanın düzenleniş amacı dikkate alındığında ve davacının evi banka kredisi kullanarak almış olması, haksız ve geliri ile orantılı olmayan mal edindiğine veya edindiği malı gizleme maksadı taşıdığına yönelik bir iddia ve tespitin bulunmaması hususları birlikte değerlendirildiğinde, davacının suç işleme kastı ile hareket etmediği sonucuna ulaşılmaktadır. Bu duruma göre, dava konusu işlemde hukuka uyarlık, davanın reddi yolunda verilen İdare Mahkemesi kararında ise hukuki isabet görülmemiştir…” (12. Daire, 2015/4771 K.).

“… Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinin birlikte değerlendirilmesinden, mal bildiriminde bulunulmadığının idarece tespiti halinde bu hususun davacıya ihtar edilmesi gerekliliğinin bir idari usul olarak düzenlenmiş bulunduğu görülmektedir. Bu usul, aynı zamanda davacının suç işleme kastıyla hareket edip etmediğinin açığa kavuşturulması bakımından da önem arz etmektedir. Dolayısıyla, mal bildiriminde bulunmadığı belirlenen davacıya ilk olarak ihtarda bulunulması, ihtara rağmen otuz gün içinde mazeretsiz olarak bildirimde bulunmadığı takdirde şartları varsa disiplin cezası tesis edilmesi yoluna gidilmelidir…” (2. Daire, 2023/279 K.).

“3628 sayılı Kanun’un “Bildirimin zamanı” başlıklı 6. maddesinde mal bildirimlerinin hangi süreler içinde idareye bildirilmesi gerektiği kurala bağlanmış, ceza hükümlerinin düzenlendiği üçüncü bölümünde yer alan 10. maddesinde ise “6 ncı maddede belirtilen sürelerde mal bildiriminde bulunmayana bildirimlerin verileceği mercilerce ihtarda bulunulur. İhtarın kendisine tebliğinden itibaren otuz gün içinde mazeretsiz olarak bildirimde bulunmayana üç aya kadar hapis cezası verilir.” hükmüne yer verilmiştir.

Anılan hükümlerin incelenmesinden; ilgilisine ihtarda bulunulmasının disiplin uygulamasının ön şartı olduğuna ilişkin bir düzenleme içermedikleri, ihtara rağmen mal bildiriminde bulunmayanlar hakkında hapis cezasına hükmedileceğinin kurala bağlandığı, dolayısıyla ilgili Kanun hükümleri kapsamında ihtar müessesesinin ceza kovuşturmasına ilişkin bir gereklilik olduğu anlaşılmaktadır.

Bu durumda; “Belirlenen durum ve sürelerde mal bildiriminde bulunmamak” fiilinin oluşması için, mal bildiriminde bulunması hususunda ilgilisinin idare tarafından ihtar edilmesinin disiplin hukuku bakımından gerekli olmadığı sonucuna ulaşılmış ve temyizen incelenen kararın ısrara yönelik kısmında usul ve hukuka aykırılık görülmemiştir…” (İdari Dava Daireleri Kurulu, 2020/1616).

Mal bildiriminde bulunmayan memura disiplin cezasında kafa karışıklığı

Yukarıdaki Danıştay kararlarından görmüş olmalısınız ki; bu hususta Danıştay’ın da kafasının karışık olduğunu söyleyebiliriz. Yine de gerek mevzuat hükümleri ve gerekse Danıştay kararları dikkate alındığında, memura verilecek disiplin cezası ile ilgili şunlar söylenebilir:

• Memur mal bildirimini süresinde yapmadığında kurumu ona kademe ilerlemesinin durdurulması cezası verebilir.
• Bunun nedeni, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125/1-4-j maddesinde yer alan açık hükümdür.
• Ancak bu ceza idare mahkemelerine götürüldüğünde Danıştay öncelikle memurun “haksız yere edindiği malı gizleme maksadı” olup olmadığını araştırmaktadır.
• Memurun böyle bir maksadı yoksa, çoğu zaman disiplin cezalarını iptal etmektedir.
• Yine bazı Danıştay kararlarında memura önce 30 gün süre verip halen mal bildiriminde bulunmuyorsa ceza verilmesi gerektiği ifade edilirken, İDDK 2020’de verdiği bir kararında bu süreyi vermeye disiplin cezasının uygulanması bakımından gerek olmadığını belirtmiştir.

SONUÇ

Aslında memurun mal bildiriminde bulunmaması durumunda alacağı disiplin cezası 657’ye göre son derece basit: Kademe ilerlemesinin durdurulması.

Gelin görün ki; Danıştay bu konuyu bu derece basit ele almamış ve memurun lehine kabul edilebilecek birçok içtihat ortaya koymuştur. Haliyle bu hususu, yukarıdaki Danıştay kararlarını tetkik ederek, sizin de şahsen değerlendirmeniz gerekecektir.

Memura verilecek disiplin cezalarında zamanaşımı sürelerini merak ediyorsanız, şu yazıma da göz atabilirsiniz: Memur disiplin suçlarında zamanaşımı

Bir soru bir cevap: