İşsizlik maaşı nedeniyle tazminat davası

İşsizlik maaşı alınması belli şartlara tabidir ve bunlarında başında da çalışanın işten ayrılma biçimi gelir. İşkur, işveren tarafından bildirilen çıkış kodlarına göre karara varır ve bazen işveren özellikle yanlış çıkış kodu bildirebilir. Peki ama bu durumda ne olur? İşveren yanlış çıkış kodu bildirdiği için işsizlik maaşı alamayan ve mağdur olan işçi zararını tazmin etmek için işverene tazminat davası açabilir mi?

İşsizlik maaşı şartları

İşsizlik ödeneği, işinin kaybeden çalışana bir destek olarak getirilmiş olsa da her durumda ödenen bir maaş değildir.

Ancak aşağıdaki şartları bir arada sağlayan işçi, işsiz kaldığında işsizlik maaşı alabilecektir:

• İşten işveren tarafından ve kusuru yokken çıkarılmak ya da işten haklı bir nedenle ayrılmak
• İşten ayrıldığı tarihten önceki son 120 gündür işverene bir hizmet akdiyle bağlı olmak
• İşten ayrıldığı günden geriye doğru son 3 yılda en az 600 gün sigortalı olmak

Burada dikkat edilmesi gereken önemli ayrıntılar vardır; ancak yazımızın konusuna odaklanmak için bu hususlara girmeyi tercih etmiyoruz. İşsizlik maaşı hakkında detaylı bilgi almak için aşağıdaki bağlantıyı ziyaret edebilirsiniz:

https://mustafabaysal.com/issizlik-maasi/

İşsizlik maaşında SGK çıkış kodlarının önemi

İşsizlik maaşının bağlanması için sağlanması gereken üç şartı yukarıda yazdık. Burada akla şöyle bir soru gelebilir: Bu şartlardan ilkinin gerçekleşip gerçekleşmediğini İŞKUR nasıl bilebilir?

Öyle ya, işçinin bir kusuru olup olmadığını ya da işverenin haklı bir nedenle mi fesih yaptığını İŞKUR’un oturduğu yerden tespit etmesi olanaksızdır.

İşte İşkur bu tespiti yapmak için, SGK çıkış kodlarını kullanmaktadır. Bir işçi işten ayrıldığında ya çıkarıldığında, işveren düzenleyeceği SGK işten ayrılış bildirgesinde, işçinin çıkış nedenini de belirtmek zorundadır.

Böylece işçinin istifa mı ettiği, askerlik nedeniyle mi ayrıldığı yoksa işverenin haklı nedenle onu işten mi çıkardığı ve benzeri nedenler anlaşılabilecektir.

İŞKUR da bu çıkış kodlarının bir kısmını şartlar bakımından olumlu kabul ederken bir kısmı söz konusu olduğunda işsizlik maaşı bağlamamaktadır. İşkur’un hangi SGK çıkış kodlarına işsizlik maaşı bağladığını şu yazımızda açıklamıştık:

https://mustafabaysal.com/hangi-sgk-cikis-kodlarina-issizlik-maasi-baglanir/

İşverenin yanlış çıkış kodu bildirmesi

İşveren bazen hata ile bazen de bilerek doğru çıkış kodunu SGK’ya bildirmeyebilir. Örneğin işçi askerlik nedeniyle işten ayrılmıştır; fakat işveren istifa olarak bildirim yapmıştır.

Bu durumda İşkur otomatik olarak işsizlik maaşı bağlamama yoluna gidecektir. İşçi ise bu nedenle mağdur olur ve aslında hak ettiği işsizlik maaşını alamaz.

İşkur böyle durumlarda işçinin iş mahkemesine alacakları için dava açmasını ve davayı kazanırsa kesinleşmiş kararı getirmesini istemektedir. Böylece işçiye yıllar sonra bile olsa geriye dönük ve toplu işsizlik maaşı ödemesi yapmaktadır.

Uzun ve yorucu olan bu sürecin nasıl işlediğini şu yazımızda detaylıca açıklamıştık: https://mustafabaysal.com/mahkeme-karariyla-issizlik-maasi-alinmasi/

İşsizlik maaşı alamayan işçinin mağduriyeti

Buraya kadarki süreç aslında oldukça net. İşçi işsizlik maaşını hak edecek şekilde işten ayrıldığında ve işveren yanlış çıkış kodu bildirdiğinde, işçinin uzun vadede feriye dönük işsizlik maaşını alması her zaman mümkün.

Mümkün ama işçinin işsizlik maaşından mahrum kaldığı ve maddi manevi yıprandığı o dönem ne olacak? İşçi belki 3 yıl sonra İşkur’dan işsizlik maaşını alabilecek; fakat bu arada ne yapacak? Durumu bir örnekle somutlaştıralım ki, daha iyi anlaşılsın.

Örneğimizde işçi haklı bir nedeni varken işten ayrılmış olsun. Ancak işveren işçinin çıkış kodunu 3-İstifa olarak bildirsin. Böyle olunca işçi diğer şartlara sahip olsa bile, çıkış kodu 3-İstifa göründüğü için İşkur işsizlik maaşı bağlamasın.

Bu işçi örneğin kıdem tazminatı için işveren aleyhine dava açsın ve iş mahkemesi 1 sene sonra işçiyi haklı bulsun. Ancak dava sonrası istinaf veya temyiz süreci sonunda kesinleşmiş karar ancak 3 senenin sonunda onaylansın.

Bu işçi kesinleşmiş mahkeme kararıyla İŞKUR’a başvursun ve İşkur da işçiye geriye dönük örneğin 10 aylık işsizlik maaşını toplu olarak ödesin. Burada iki temel sorun gündeme gelecektir:

• İşkur işsizlik maaşını 3 sene önceki maaş üzerinden öder ve herhangi bir faiz uygulamaz.
• İşçi 3 sene önce on ay boyunca işsiz kalmış; ancak bu destekten, belki de en çok ihtiyaç duyduğu anda yoksun kalmıştır.

Bu durumda işverene hiç mi yaptırım uygulanmaz?

İşsizlik maaşı için işverene dava açılması

Önce ilk seçeneğe bakalım. Diyelim ki işçi askerlik nedeniyle işten ayrıldı; ama işveren bunu istifa olarak bildirdi. İşçi bu nedenle işveren aleyhine iş mahkemesinde dava açabilir ve askerlik nedeniyle işten ayrıldığını belgeyle ispat edip işsizlik maaşı kadar tazminatı işverenden alabilir mi?

Bu soruya Yargıtay olumsuz cevap vermektedir:

“… Mahkemece, davacının 31/07/2014 tarihinde askerlik hizmeti nedeni ile işten ayrıldığı, 14/08/2014-11/02/2015 tarihleri arasında askerlik hizmetini yerine getirdiği ancak davalı işverenin işten çıkış bildirgesine 03 istifa kodunu yazdığı, ancak davacının istifa ettiğine dair herhangi bir delil sunulmadığı, askerlik şubesi kayıtlarının davacının askerlik hizmeti nedeni ile işten ayrıldığı iddiasını doğruladığı anlaşıldığından davacının kıdem tazminatına hak kazandığı, askerlik hizmeti nedeni ile işten ayrılan davacının işten ayrılış bildirgesinde 12 kodunun kullanılması gerekirken 03 kodunun kullanılması ile fesih nedeni kurumca istifa olarak kabul edildiğinden işsizlik ödeneğinden davalıların kusuru ile yararlanamayan davacının kıdem durumuna göre hesaplanan işsizlik ödeneği tazminatına hak kazandığı belirtilerek bu taleplerin kabulüne… karar verilmiştir…

… Görüldüğü gibi işsizlik ödeneğinin koşullarının bulunması halinde borçlusu İş ve İşçi Bulma Kurumu Genel Müdürlüğü olup işveren değildir. Bu itibarla davacının işsizlik ödeneği talebinin husumet yönünden reddi gerekirken kabulüne karar verilmesi isabetsizdir…” (22 Hukuk, 2017/23513 E. ve 2019/15905 K.)

Yani Yargıtay’a göre; işçinin haklı olup olmamasından bağımsız olarak, işsizlik maaşının muhatabı İşkur’dur ve bu maaşın işçilik alacağı bakımından dava konusu olması mümkün değildir.

Aşağıdaki eski tarihli bir kararda, yukarıdaki kararın aksi görüş bulunsa da yeni tarihli kararı dikkate almak daha doğru olacaktır:

“… Davacı işverenin baskısı sureti ile iş sözleşmesini evlilik nedeni ile feshetmiş, bu fesih nedeni ile de kıdem tazminatı ile 4447 sayılı kanunun 51. Maddesi uyarınca işsiz kaldığı süre için işsizlik tazminatında mahrum kalmıştır. Ancak davacı işveren feshi olduğunu belirterek, bir aylık süre içinde feshin geçersizliği ve işe iade davası açmadığından, feshin geçersizliğine bağlı boşta geçen süre ücretini maddi zarar olarak talep edemez. Davacının mahrum kaldığı ihbar tazminatı ile 4447 sayılı kanunun 51. Maddesindeki koşullara uygun olarak işsiz kaldığı süre için işsizlik sigortası alacağı hesaplanıp hüküm altına alınmalıdır…” (9 Hukuk, 2014/5348 E. ve 2015/19018 K.)

İşçi mahrum kaldığı gelirler ve katlandığı zararlar için dava açabilir mi?

Buradaki ikinci konu ise; işsizlik maaşını işverenden talep etmektense, işverenin hatası nedeniyle geç elde edilen işsizlik ödeneği nedeniyle maruz kalınan zararların işverenden talep edilmesidir.

Örneğin aradan geçen yıllarda enflasyon nedeniyle paranın değer kaybı olmuştur veya işçi işsiz kaldığı; ama maaş alamadığı dönemde faiziyle borçlanmak zorunda kalmıştır.

İşçi bu zararlarını işverenden ayrıca talep edebilir mi? Kanaatimize edebilmesi gerekir. Aksi bir yaklaşım, işverenin bilerek yanlış kod bildirmesi ve işçiyi mağdur etmesi fiilinin cezasız kalması anlamına gelecektir.

SONUÇ

Çalışma hayatına dair sorulara cevap ararken, bazen net cevap vermekte zorlanabiliyoruz. Bunun nedeni mevzuatı bilmememiz ya da yorumlayamamamız değil; çalışma mevzuatının gerçekten de eksiksiz biçimde meydana getirilmemiş olmasıdır.

İşverenin yanlış bildirimi nedeniyle işsizlik maaşı alamayan işçi, işverenden tazminat talep edebilir mi? İşte bu sorunun cevabı da ne yazık ki kesin değildir.

Yukarıda detaylıca açıkladığımız üzere; kanaatimizce şu iki cevabı doğru kabul etmek gerekir:

• İşveren yanlış SGK çıkış kodu bildirdiği için işsizlik maaşı alamayan işçi, iş mahkemesinde dava açarak işverenden işsizlik ödeneği tutarında tazminatı talep edemez.
• Ancak bu işçi ileride İşkur’dan geriye dönük işsizlik maaşı alırsa, aradan geçen süre nedeniyle mahrum kaldığı haklar ve katlandığı zararlar nedeniyle meydana gelen zararını işverenden bilahare talep edebilir.

Yine de her nasıl hareket edilecek olursa olsun, işsizlik maaşı için başvurulması gereken sürede başvuru yapmanın unutulmaması gerekir. Yani işçi işyerinden ayrıldığında öncelikle mutlaka süresi içinde işsizlik maaşını İşkur’dan talep etmelidir ki, ileride hak kaybına uğramasın.