Uyuşturucu kullanan işçinin işten çıkarılması

Uyuşturucu kullanımı, bir kimsenin sahip olabileceği en kötü bağımlılıklardan birisidir. Öyle ki; hiç kimsenin bu batağa bulaşmamasını dilesem de ne yazık ki bu durum hayatın da bir gerçeği. İş Kanunu’na tabi çalışan bir işçi de uyuşturucu madde kullanabilir. Bu durumda ne olur? Uyuşturucu kullanan işçi işten çıkarılabilir mi? İşçinin uyuşturucu kullanması fesih sebebi midir?

İşçinin uyuşturucu kullanması

İşçinin uyuşturucu madde kullanması ihtimali İş Kanunu tarafından da göz önünde bulundurulmuş ve bu durumda işverene haklı fesih yapma hakkı verilmiştir.

Şöyle ki; İş Kanunu’nun 24/II-d maddesine göre “işçinin işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması” işveren için bir haklı fesih nedenidir.

Nitekim SGK tarafından belirlenen işten çıkış kodlarından birisi de 45 kodu olup bu kod, tam da bu gerekçeyle kullanılmaktadır: https://mustafabaysal.com/sgk-45-cikis-kodu/

Yukarıdaki kanun maddesini dikkatle incelersek, işçinin uyuşturucu kullanımını 3 farklı başlık altında değerlendirmemiz gerektiğini görürüz:

• İşçinin işyerinde uyuşturucu madde kullanması
• İşçinin işyeri dışında uyuşturucu madde kullanması ve işyerine geldiğinde bunun etkilerinin hissedilir olması
• İşçinin işyeri dışında uyuşturucu madde kullanması ve fakat işyerine geldiğinde bunun etkilerinin hissedilmemesi

İşçinin işyerinde uyuşturucu kullanması

Böyle bir durumun sonucu açık ve net bellidir: İşçinin derhal ve tazminatsız olarak İş Kanunu’nun 25’inci maddesi kapsamında işten çıkarılması.

İşçinin böyle bir eyleminin başkaca bir sonuç doğurması düşünülemeyeceği gibi, bu konuda daha fazla bir şey söylemeye bile gerek olmadığını düşünüyorum.

İşçinin dışarıda uyuşturucu kullanması

İşte bu durum, hemen yukarıda ifade ettiğim üzere, iki alt başlıkta değerlendirilmeli ve işyeri dışında uyuşturucu kullanımının işe etkisi araştırılmalıdır.

Eğer işçinin uyuşturucu etkisi altında olduğu işveren tarafından anlaşılıyorsa, bu durum tek başına bir haklı fesi sebebi olmalıdır. Çünkü 25/II-d maddesi haklı fesih için “işçinin işyerine uyuşturucu madde almış olarak gelmesi”ni yeterli bulmuş olup işçinin ayrıca rahatsız edici birtakım fiillerde ve davranışlarda bulunması da gerekmez.

Ancak işveren işçisinin dışarda uyuşturucu kullandığını duyuyorsa ya da biliyorsa ve fakat işçi işyerine uyuşturucu madde etkisi altında gelmiyorsa, bu işçinin haklı fesihle işten çıkarılması mümkün olmaz. Burada önemli olan, işçinin işyerindeki görevlerini tam ve zamanında yerine getirmeye devam ediyor olmasıdır.

İşyerinde uyuşturucu testi

İşçinin uyuşturucu madde kullandığı bazen işçinin davranışlarından açıkça anlaşılabilir ya da bazen bunu anlamak güç olabilir. Hangisi olursa olsun, işçinin işyerine uyuşturucu etkisinde gelmesi nedeniyle haklı fesih yapılacaksa, bunun bir teste dayandırılması önem arz eder.

İşverenin böyle bir durumda işçiyi varsa işyeri hekimine yoksa bir hastaneye götürerek uyuşturucu madde kullanımı testi talep etmesi gerekir. Ancak burada unutulmamalıdır ki; işçiyi zorla böyle bir eyleme sürüklemek suç teşkil edebilir.

İşveren durumu işçiye izah etmeli ve test yaptırmasını istemelidir. İşçi buna yanaşmıyorsa, yapılacak en doğru iş bunu bir tutanakla tespit etmek ve şahit personelin imzasını da tutanağa almak olacaktır.

Bir Yargıtay kararında şöyle denilmektedir:

“… İşyeri hekimi tarafından yapılan tahlil sonucunda idrarında uyuşturucu maddeye rastlanan davacının 06.12.2013 tarihinde gerekli testleri yaptırmak için hastaneye gitmesi gerekirken gitmeyerek iş yerini terk ettiği dosyadaki tanık beyanları ve tutanaklardan anlaşılmaktadır. Buna göre hastaneye gitmemek için iş yerini terk ederek işi kendisi bırakan davacının kıdem ve ihbar tazminatı taleplerinin reddi yerine kabulü hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir…” (9 Hukuk, 2019/18950 K.).

Uyuşturucu madde kullanımı geçerli fesih nedeni olabilir

Yukarıda şimdiye kadar anlatılan kısım, işçinin haklı fesih ile işten çıkarılmasına ilişkindi. Bunun anlamı işçinin derhal ve kıdem tazminatı ödenmeden çıkarılmasıdır.

Ancak bir de geçerli fesih kavramı vardır. Geçerli nedene dayanan feshin haklı fesihten farkı; işçiye hem ihbar süresinin kullandırılmasının hem de en az bir yıl kıdemi varsa kıdem tazminatının ödenmesinin gerekmesidir.

Geçerli fesih şartları oluştuğunda işçi işe iade davası açsa bile kazanamayacaktır; fakat bu işçinin avantajı kıdem tazminatını ve ihbar süresi kullandırılmazsa ihbar tazminatını almasıdır.

İşte işçinin uyuşturucu madde kullanması bazen haklı fesih sebebi olmasa da geçerli nedene dayanan fesih sebebi olabilir. İşçinin işyeri dışında uyuşturucu madde kullandığının örneğin bir polis baskınıyla sabit olması ya da buna benzer bir hususta işçinin cezalandırılması durumunda işverenin işçiyi geçerli nedene dayanarak çıkarması mümkündür.

Nitekim Yargıtay da bu görüştedir:

“… Davacının yaptığı işin niteliği, uyuşturucu madde kullanımının da yasada suç olarak düzenlenmiş olması, davacı işçinin kullanmak amacıyla uyuşturucu madde bulundurmak ve kullanmak ve esrar elde etmek amacı ile hint keneviri ekimi ve yetiştirmek suçlarından cezalandırılmasına ve hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verildiği, kararın kesinleştiği dikkate alındığında sözkonusu eylem her ne kadar işyerine bu şekilde gelinmediği ya da işyerinde kullanılmadığı zaman haklı nedenle fesih sebebi teşkil etmese de vinç operatörü olan davacı işçinin uyuşturucu madde kullanmasının davalı işveren açısından güven ilişkisini zedeleyici bir durum olduğu, bu durumda davacı ile birlikte çalışmaya devam etmesinin işverenden beklenemeyeceği anlaşıldığından, feshin geçerli sebebe dayandığı kabul edilerek…” (22 Hukuk, 2018/22132 K.).

“… Somut olayda, davacı savunmasında daha önce uyuşturucu madde kullandığını, çevresinin kötü olduğunu ve bu ortamdan uzaklaşmak istediğini beyan etmiştir. Davalı, 24.12.2013 tarihli Disiplin Kurulu kararı ile davacının bir dönem uyuşturucu madde kullandığı ve bu durumun işyeri güvenliğini tehdit ettiği gerekçesiyle davacının iş sözleşmesini savunmasını alarak feshetmiştir. Dosya içeriğine göre; davacının davranışlarının işyerinde olumsuzluklara sebep olduğu, davalı şirket feshinin geçerli nedene dayandığı ve bu nedenle davanın reddine karar vermek gerektiği açıkken…” (7 Hukuk, 2015/7949 K.).

SONUÇ

İşçinin uyuşturucu madde kullanması nedeniyle işten çıkarılması pekâlâ mümkün olup bunun ayrıntılarını yukarıda izah ettim.

Burada son olarak iki hususu önemle hatırlatmak isterim. Bunlardan ilki; işçinin uyuşturucu kullanması durumunda haklı fesih yapılamadığı hallerde geçerli nedene dayanan fesih yapılabilmesinin mümkün olduğudur.

İkincisi ise; işçinin uyuşturucu madde kullandığının bir test ile ortaya konulması gerektiğidir. Eğer işyeri iç mevzuatında, uyuşturucu madde kullanımı tespitine ilişkin belirlenmiş bir prosedür varsa, bu prosedürün de muhakkak takip edilmesi icap eder.

İşçinin uyuşturucu kullanması il ilgili sık sorulan sorular: