İşçinin sahip olduğu önemli haklardan birisi de yıllık ücretli izin hakkıdır. İşçinin tüm senenin yorgunluğunu atması beklenen bu zaman dilimi hem işçi hem de işveren için son derece önem arz eder. Peki, ama işçi izin kullanmak zorunda mı? Yoksa yıllık izin kullanımı işçinin takdirinde midir?
Yıllık izin kullanmak zorunlu mu?
İş Kanunu bakımından bir şeyin zorunlu olması, onun emredici bir hükümle korunuyor olması anlamına gelir ve bunun aksine bir işlem işçi ya da işveren tarafından yapılamaz.
Oysa İş Kanunu’ndaki bazı hükümler kanun tarafından dile getirilmekle birlikte, bunların aksinin yapılmasına da müsaade edilmiştir. Örneğin İş Kanunu’na göre işçi haftalık en çok 45 saat çalıştırılabilir; fakat taraflar anlaşırsa, daha uzun süreli de çalışılabilir. Benzer şekilde işçinin ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışmaması istenir; ancak taraflar anlaşırsa çalışmak da mümkündür.
İşte yıllık ücretli izin kullanımı bu tür esnek kurallardan olmayıp bilakis son derece katı ve emredici bir hususiyet arz eder.
Yıllık ücretli izin
Yıllık ücretli izin hakkında her şeyi daha önce kaleme almıştım: https://mustafabaysal.com/20-maddede-yillik-izin-hakkinda-her-sey/
Çok kısaca özetlemem gerekirse, yıllık izin hakkında şunları söyleyebilirim:
- İşçinin kıdemine göre belirlenen yıllık izin hakkı, işçinin ilk senesinde yoktur.
- Sonraki senelerde kıdeme göre en az 14, 20 ve 26 iş günü olarak uygulanır.
- Yıllık izne ayrılan işçiye ücreti peşin olarak ödenir.
- Yıllık izin en geç hak edildiği seneyi müteakip senenin içinde kullanılmalıdır.
- Yıllık izin, en az bir tanesi 10 günden az olmamak kaydıyla dilendiği kadar sayıda bölünerek kullanılabilir.
Yıllık izin kullanımı zorunludur
4857 sayılı İş Kanunu’nun 53’üncü maddesine göre “yıllık izin hakkından vazgeçilemez”. Biraz yukarıda ifade ettiğim üzere, İş Kanunu bu tür hükümlerin ardından esneklik sağlayan ifadeler getirebilse de bu konuda son derece katı olmayı seçmiştir.
Öyle ki; İş Kanunu’nun yıllık ücretli izinle ilgili 53 ve müteakip maddelerine göre, yıllık iznin senesinde kullandırılmaması mümkün değildir. Bunun anlamı, yıllık izin kullanmanın zorunlu olmasıdır.
Kullanılmayan iznin devretmesi
“Bu ne perhiz, ne lahana turşusu!” dediğinizi duyar gibiyim. Öyle ya, biliyoruz ki işçinin kullanılmayan yıllık izinleri yanmaz ve devreder. Hatta işçi işten ayrılırken kaç günlük yıllık izin hakkı kalmışsa, bunların tamamının ücretini alır: https://mustafabaysal.com/kullanilmayan-yillik-izin-yanar-mi/
Madem işçinin yıllık izni yanmıyor ve devrediyor, kullanmasının nasıl zorunlu olduğunu sormak son derece haklı olsa gerekir.
Burada İş Kanunu’nun “her şeye rağmen” ortaya çıkabilecek bir sonucu öngördüğü söylemek doğru olacaktır. Gerçekten de İş Kanunu’nun tavizsiz talebine rağmen işveren bu kurala riayet etmeyebilir ve işçisine eksik yıllık izin kullandırabilir. İşte böyle bir durumda işçinin kullanamadığı yıllık izninin durumunu netleştirmek yanlış kabul edilemez.
Zorunlu yıllık izin kullandırma
İşçi yıllık iznini o kadar kullanmak zorundadır ki; işverenin işçisini zorla yıllık izne gönderme hakkı bulunur: https://mustafabaysal.com/isci-zorla-yillik-izne-gonderilebilir-mi/
Çünkü yıllık izin kullanmak işçi için nasıl bir hak ise, işveren için de yıllık izin kullandırmak öyle bir sorumluluktur. İşçinin yıllık iznin kullanmasının emredici bir hüküm olması, bu hakkın vazgeçilmez olduğunu ortaya koyulması ve bir de yıllık izin kullanmadan çalışan işçinin iş kazasına daha açık olacağı düşünüldüğünde, işverenin işçisini gerekirse zorla izne gönderme hakkı elbette var olacaktır.
SONUÇ
İşçi izin kullanmak zorunda mı? Evet, işçi yıllık iznini her sene kullanmak zorundadır. Bu yıllık izinleri birleştirmek ya da kullanmayıp izin parasını almak mümkün değildir.
Yıllık izin kullanmak istemeyen işçi, işverenin gerekirse kendisini zorla izne çıkarma yetkisinin olduğunu hatırında tutmalıdır.
Unutulmamalıdır ki; yıllık izin işçi için bir hak ve işveren için bir yükümlülük olmaktan öte, işçinin verimi ve sağlıklı çalışması için de son derece önemli bir dinlenme fırsatıdır. Bu dinlenme fırsatını bulan işçi, bu hakkı kullanmaktan geri durmamalıdır.
Bir soru bir cevap:
İşçi istediği zaman izin alabilir mi?
Hayır, bu hususta esas yetki işverene aittir ve işçiler arasında ayrım yapmadığı müddetçe, hangi işçinin ne zaman yıllık izne çıkacağına karar verme yetkisi işverene aittir. Bu hususta işçinin talepleri elbette işveren tarafından dikkate alınabilir; fakat bu işveren için bir zorunluluk olarak değerlendirilmemelidir.
