İşçi, bayramda çalışmak zorunda mı?

Bayramlar, milletçe kutladığımız özel günlerdir ve bu günlerde, çalışmaya mecbur olanlar hariç, insanlar dinlenmeyi ve bayramı doyasıya kutlamayı tercih eder. Ancak bazılarının bayramda çalışması gerekebilir. Peki ama işçi bayramda çalışmak zorunda mıdır? Bayramda çalışmak istemeyen işçi ne yapabilir?

Ulusal bayram ve genel tatil günleri neler?

Bizlerin genel olarak bayram tatili diye adlandırdığı günler İş Kanununda ulusal bayram ve genel tatil günleri diye tanımlanır. Bu günlerin neler olduğunu daha önce yazmıştık: mustafabaysal.com/genel-tatil-gunleri-hangileridir

Yine de aşağıda bu günleri bulabilirsiniz:

• 1 Ocak yılbaşı
• 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı
• 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü
• 19 Mayıs Atatürk’ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı
• 15 Temmuz Demokrasi ve Milli Birlik Günü
• 30 Ağustos Zafer Bayramı
• 28 Ekim saat 13:00’ten itibaren 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı
• 3,5 gün Ramazan Bayramı
• 4,5 gün Kurban Bayramı

Bayramda çalışmak mümkün mü?

İş Kanunu bakımından özel olarak bayramlar yerine ulusal bayram ve genel tatil günler vardır ve Ramazan Bayramından Cumhuriyet Bayramına kadar hepsi aynı anlama gelir.

Bu günlerde işçilerin çalıştırılmaması esastır; İş Kanunu işçilerin tatil yapmasını, aileleriyle zaman geçirmesini istemiştir. Buna rağmen aksini de mümkün kılmıştır.

Yani işçinin rızası alınması kaydıyla, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştırılması pekala mümkündür. İş Kanununun 44üncü maddesinde bu durum şöyle ifade edilmiştir: Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işyerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılır. Sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gereklidir.

O halde işçinin iş sözleşmesinde buna dair bir hüküm varsa, başkaca bir onaya gerek kalmadan işçiden bayramlarda çalışması istenebilir. İş sözleşmesinde böyle bir hüküm yoksa bile, bu kez bilahare işçinin bunun için onayı alınabilir.

Bayramda çalışan işçinin ücreti

İş Kanununun 47 inci maddesinde de yer aldığı gibi; işçilere, çalışmazlarsa bir iş karşılığı olmadan o güne ait ücretleri tam olarak, tatil yapmadan çalışırlarsa ayrıca çalıştıkları her gün için bir günlük ücret daha ödenir.

Buna göre; örneğin 4,5 gün süren kurban bayramı süresince işçi çalıştırılmazsa, çalışmadığı halde bu günlere ilişkin yevmiyesini tam olarak alacaktır. Çalışırsa da çalışmış olduğu her gün için bir yevmiye fazladan alacaktır.

İşçi bayramda çalışmak istemezse!

Bütün bunlara rağmen mesela ramazan bayramında çalışmak istemeyen işçinin durumu nedir? Bu sorunun cevabını vermek için aşağıdaki hususlara bakmak gerekir.

• İşyerinde toplu iş sözleşmesi varsa ve bu metinde de işverenin talep etmesi halinde işçilerin ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışacağına dair bir hüküm varsa işçi çalışmak ZORUNDADIR.

• İşçinin imzaladığı iş sözleşmesinde işverenin talep etmesi halinde işçinin ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışacağına dair bir hüküm varsa , işçi çalışmak ZORUNDADIR.

• Yukarıdaki iki durum da mevcut değilse ama işveren işçinin bu konudaki yazılı onayını ayrıca almışsa, işçi çalışmak ZORUNDADIR.

• Toplu iş sözleşmesinde ya da iş sözleşmesinde hüküm yoksa ve işveren işçinin onayını da ayrıca almamışsa işçi çalışmak ZORUNDA DEĞİLDİR.

Bayramda çalışmayan işçi tazminatsız çıkarılabilir

İşçinin iş sözleşmesinde ya da toplu iş sözleşmesinde peşinen onayı alınmışsa ya da işçiden ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışması için ayrıca onay alınmışsa ve işçi buna rağmen bayramda çalışmak istemiyorsa, işveren tarafından işten çıkarılmayı göze almış demektir.

Kanaatimce bu fesih haklı nedenle derhal fesih olabileceği gibi işçinin tazminatı ödenerek süreli fesih şeklinde de yapılabilir. İşçinin kıdemi, yaptığı işin niteliği ve işin aciliyeti vb. durumlar sonucu etkileyecektir.

Bayram çalışması için verilen onayın geri alınması

Fazla mesai yaptırmak için de işçinin onayına ihtiyaç vardır ve şu yazıda açıkladığımız üzere işçinin işverene bir dilekçe vererek, daha önce kabul ettiği fazla çalışma onayını geri alması her zaman mümkündür: mustafabaysal.com/fazla-calisma-muvafakatnamesi-imzalamak-zorunlu-mu

Benzer bir düzenleme “ulusal bayram ve genel tatil” günlerindeki çalışma onayı için bulunmamaktadır. Fakat kanaatimce, özel bir düzenleme olmasa bile, işçinin genel tatil çalışması onayını geri alması da mümkün olmalıdır. Hatta böyle bir onay iptal dilekçesinin de tıpkı fazla mesai onay iptali gibi en erken 1 ay sonra sonuç doğurması hakkaniyete uygun olacaktır.

SONUÇ

Uygulamaya bakıldığında, işçinin ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışmasına dair onaylarının aşağıda belirtilen üç durumdan biriyle muhakkak alındığı unutulmamalıdır:

• Toplu iş sözleşmesindeki bir hükümle
• İş sözleşmesindeki bir hükümle
• İşçiden özel onay alarak

Yine de bu üç şekilden hiçbiriyle işçinin ulusal bayram ve genel tatil gününde çalışması için onayı alınmamışsa, artık işçi bayramda çalışmak zorunda değildir.

Ama bir şekilde bayramda çalışmak için onay vermiş olan işçi, bayramda çalışmazsa kıdem ve ihbar tazminatı başta olmak üzere birçok hakkından mahrum kalabileceğini unutmamalıdır.