İş Kanunu kapsamına girmeyen işçiler

Ülkemizde çalışan işçilerin tamamı yanı yasal rejime tabi değildir. Bunun anlamı, bazı işçiler İş Kanunu’na tabi iken bazılarının örneğin Borçlar Kanunu’na tabi olmasıdır. O halde birlikte bakalım; İş Kanunu kapsamına girmeyen işçiler hangileri?

İş Kanunu neden önemli?

Kıdem tazminatı ya da ihbar tazminatı gibi işçilerin en çok ilgi gösterdiği tazminat haklarına sahip olabilmek için İş Kanunu’na tabi olmak gerekir. Elbette gazetecinin ya da denizcinin de kıdem tazminatı hakkı vardır.

Ancak İş Kanunu’na tabi olmak demek ayrıca; iş güvencesine sahip olmak, fazla çalışmaya, hafta tatiline ya da yıllık izne dair özel düzenlemeleri haiz olmak demektir.

İş Kanunu ayrıca en yaygın olan iş mevzuatı olduğundan, bu konuda bir kafa karışıklığı olduğunda doğru kaynaklara ulaşmak daha hızlı ve mümkün olmaktadır.

4587 sayılı İş Kanunu kapsamındaki işçiler

Evet, her işçi İş Kanunu kapsamında değildir. Bu da demektir ki, bazı işçiler, başkası adına çalışmakta ise de İş Kanunu bakımından işçi kabul edilmezler.

Bunlar özel kanunlara ya da genel olarak Borçlar Kanunu’na göre işçi – işveren ilişkilerini yürütürler.

Peki hangi işçiler 4857 sayılı İş Kanunu’na tabi iken hangileri değildir? Bu soruya doğru cevap vermenin yolu, İş Kanunu’nun istisnalarından bahsetmekten geçer.

İş Kanunu’nun istisnaları

Aşağıda belirtilen çalışanlar İş Kanunu’na tabi değildir. Bunlar İş Kanunu’nun istisnalar bölümünde sayılmışlardır ve haklarında İş Kanunu uygulanamaz.

• Deniz taşıma ve hava taşıma işlerinde çalışanlar,
• 50’den daha az işçi çalıştırılan (50 dahildir) tarım ve orman işlerinin yapıldığı iş yerlerinde ya da işletmelerinde çalışanlar,
• Aile ekonomisi sınırlarının içerisinde kalan, tarımla ilgili her türlü yapı işleri,
• Bir ailenin üyeleri ile 3. dereceye kadar (3. derece dahildir) hısımları arasında dışarıdan başka birisi katılmadan evde ve el sanatlarının yapıldığı işlerde çalışmakta olanlar,
• Ev hizmetlerinde çalışanlar,
• Çıraklar,
• Sporcular,
• Rehabilite edilenler,
• Esnaf olarak kabul edilen ve 3 kişinin çalıştığı iş yerlerinde çalışanlar

İstisnaların istisnası

Yukarıda tek tek belirtilen çalışanlar İş Kanunu’na tabi olmamakla beraber, yukarıda belirtilen işlerin yapıldığı iş yerlerinde yapılan bazı işler ise İş Kanunu kapsamında kabul edilmiştir. Bunlar:

• Kıyılarda veya limanlarda ya da iskelelerde gemiden karaya ve karadan gemiye yapılan yükleme işleri ile boşaltma işleri,
• Havacılığın yer tesislerinde yürütülen tüm işler,
• Tarım sanatları ile tarım makine, alet ve parçalarının yapılmakta olduğu atölyelerde ve fabrikalarda yapılan işler,
• Tarım işletmelerinde olmasına rağmen yapılan yapı işleri,
• Halkın faydalanmasına açık olan ya da iş yerinin eklentisi durumundaki park ve bahçe işleri,
• Deniz İş Kanunu kapsamında olmayan ve tarım işlerinden de sayılmayan, denizlerde çalışmakta olan su ürünleri üreticilerinin yaptıkları işler

Bir başka deyişle; yukarıda sayılan işlerin yürütüldüğü yerler genel kural olarak İş Kanunu’na tabi olmasa bile, bu işleri fiilen yürüten işçiler İş Kanunu’na tabi olacaktır.

Örneğin bir havayolu firmasının bilet satış gişesindeki çalışanı ya da bir tarım işletmesinde yapılan inşaat içinde çalışan işçiler İş Kanunu’na tabi olacaktır.

İş Kanunu’na tabi olmayan personelin hakları

Yukarıdaki istisnalar bölümünde sayılan işleri yürüten ve İş Kanunu kapsamında işçi sayılmayan personelin hakları yok mudur?

Elbette bu işçilerin de tabi olduğu kanunlar mevcuttur. Bunlar sırasıyla şöyle sıralanabilir:

• Deniz İş Kanunu
• Basın İş Kanunu
• Türk Borçlar Kanunu

Buna göre şöyle bir sıralama ile personel hakkında bir sonuca varılabilir:

İşçi İş Kanunu’na tabi mi? Değilse, Deniz İş Kanunu’na tabi mi? Değilse Basın İş Kanunu’na tabi mi? Eğer bunların hiçbirine tabi değilse Borçlar Kanunu’na tabidir.

SONUÇ

Yazının ilk bölümünde sayılan işleri yapanlar İş Kanunu hükümlerine tabi değildir. Ama kanun kapsamında olmadığı belirtilen bu işler bünyesinde yapılan bazı faaliyetler ise İş Kanunu kapsamına alınmıştır. Bu ayrıntıya dikkat edilmelidir.

Örneğin 50’den az işçi çalıştırılan tarım işlerinde çalışanlar Kanun kapsamında değilken, böyle bir işletmede yapılan bir yapı işinde çalışanlar kanun kapsamındadır.

Ya da denizde çalışanlar Deniz İş Kanunu kapsamında değerlendirilebilecekken, deniz üstünde çalışmalarına rağmen örneğin balık çiftliklerinde çalışanlar da İş Kanunu kapsamında yer alacaktır.

Ayrıca İş Kanunu kapsamında yer almayan işçilerin yasal haklarının olmadığı düşünülmemelidir. Bu çalışanlar da yazının ilgili bölümünde sayılı kanunlardan birisine tabi olacak ve onların da hakları korunacaktır.

İş Kanunu’nun kapsamına dair yazdığım bir başka yazıma da şu bağlantıdan ulaşabilirsiniz: https://mustafabaysal.com/sporcular-antrenorler-ve-teknik-adamlar-is-kanununa-tabi-midir/