İhbar tazminatı ve yeni iş arama izni ücreti

İşçinin iş sözleşmesi bildirimli fesih ile sona eriyorsa, yani ortada ihbar süresi kadar çalışılmasını gerektiren bir durum varsa, işçiye yeni iş arama izninin de verilmesi gerekir. İş arama izni verilmeyen işçiye, bunun ücretinin ödenmesi zorunludur. Peki ama, ihbar süresi kullandırılmayan işçiye iş arama izni ücreti ödenmesi gerekir mi? Ya da tersinden, işçiye iş arama izni ücreti ödenmezse, ihbar süresi kullandırılmış kabul edilir mi?

İhbar süresi

Konunun daha iyi anlaşılması için öncelikle ihbar sürelerinin bilinmesi icap eder. Şu yazımda bildirimli fesih kavramını izah etmiştim: https://mustafabaysal.com/bildirimli-fesih-nedir/

İşte işçi ya da işveren iş sözleşmesini sona erdirmek istediğinde ve ortada bir haklı neden yoksa, karşı tarafa bunu belirli bir süre önceden bildirmek zorundadır. İhbar süresi olarak adlandırılan bu süre, işçinin kıdemine göre belirlenir ve aşağıdaki gibidir:

• Kıdemi 6 aya kadar olan işçi için 2 hafta
• 6 ay (dahil) ile 1,5 yıl arası kıdemi olan işçi için 4 hafta
• 1,5 yıl (dahil) ile 3 yıl arası kıdemi olan işçi için 6 hafta
• Kıdemi 3 yıldan çok olan işçi için 8 hafta

İşte işçinin iş akdinin sona ereceği yukarıdaki süreler kadar devam edecek olan çalışma sırasında, işçiye yeni iş arama izni verilmesi icap eder.

Yeni iş arama izni

İş arama izninin ne olduğunu ve nasıl hesaplanması gerektiğini şu yazımda açıklamıştım: https://mustafabaysal.com/yeni-is-arama-izni-nasil-hesaplanir/

İş arama izni kısaca; ihbar süresi kullanan işçiye, bu süre zarfında günlük 2 saatten az olmamak üzere verilen izni ifade eder. Bu iznin var oluş amacı, adından da anlaşılacağı üzere, işten ayrılmak üzere olan işçinin yeni iş arayabilmesini sağlamaktır.

İş arama izni ücreti

İş arama izni ücreti ise; iş arama izni verilmeyen işçinin hak ettiği bir ücret türüdür. Şöyle ki; işveren işçiye iş arama izni vermek zorunda olsa da vermeyebilir. Böyle bir durumda işçiye hem iş arama iznine ait olan ve çalışmadan vermesi gereken ücreti hem de iş arama izni ücretini ödemek zorundadır.

Bu işçiye hem iş arama izni verilmez hem de işçi çalıştırılırsa, bu defa iş arama izni yüzde yüz zamlı ödenmelidir. Bu durumu şu şekilde örneklendirebiliriz (İşçinin saatlik ücreti 20 TL olun):

• İşveren işçiye iş arama iznini kullandırmışsa, işçi normal maaşını alır.
• İşveren işçiye iş arama izni kullandırmaz; ama onu çalıştırmazsa, işçiye normal saatlik ücretine ek olarak 20 lira daha öder.
• İşveren işçiye iş arama iznini kullandırmaz ve onu çalıştırırsa, bu defa işçiye normal saatlik ücretine ek olarak 40 lira daha öder.

Görüleceği üzere; yukarıdaki örnekte iş arama iznini hem kullanamayan hem de çalıştırılan işçi, bir saatlik çalışması karşılığında toplam 60 lira alacaktır.

İhbar tazminatı ve iş arama izni ücreti ilişkisi

Yeni iş arama izni ücreti ile ilgi akla gelmesi muhtemel iki soru vardır:

• İşveren işçiye ihbar süresi kullandırmadan ona ihbar tazminatı öderse, iş arama izni ücretlerini de ayrıca ödemesi gerekir mi?
• İşveren işçiye ihbar süresini tam kullandırmış; ancak iş arama izni kullandırmamış ve ücretini de vermemişse, ihbar süresini kullandırmamış kabul edilir mi?

Bu iki soruyu ayrıntılı olarak cevaplayalım.

İş arama izni kullandırılmazsa ihbar süresi eksik mi olur?

Diyelim ki işveren işçisine 8 haftalık ihbar süresi tanımak zorunda olsun ve gerçekten de işçiyi 8 haftalık ihbar süresince çalıştırmış olsun.

Ancak aynı işveren işçisine bu 8 hafta boyunca hiç iş arama izni kullandırmamış ve dahi iş arama izni ücretini de vermemiş olsun.

Bu işveren ihbar süresini eksik kullandırmış kabul edilebilir mi? Ya da bir başka deyişle, işçinin ihbar tazminatı talep etme hakkı olur mu?

Bu sorunun cevabını Yargıtay’a bırakalım:

“… Somut olayda, davacının iş sözleşmesi 10.06.2009 tarihli fesih bildirimi ile kanuni ihbar süresine uyulmak suretiyle 31.08.2009 tarihi itibariyle feshedilmiştir. Mahkemece fesih bildiriminde iki saatlik iş arama izinlerinin kullandırılması ile ilgili hususlar bulunmadığı gerekçesiyle bildirimin ihbar mahiyetinde olmadığı kabul edilmiş ise de, iş arama izni verilmemesi 4857 sayılı İş Kanunu’nda ayrı bir hukuki sonuca bağlanmış olup, bu husus bildirimin geçersizliği sonucu doğurmaz. Bu itibarla, mahkemece ihbar tazminatının reddine karar verilmesi gerekirken, kabulüne karar verilmesi isabetli olmamıştır…”(22 Hukuk, 2013/9238 K.)

Yukarıdaki karardan da anlaşılacağı üzere; işçiye iş arama izni verilmemesinin sonucu işçinin iş arama izni ücretine hak kazanması olup bu durum ayrıca ihbar süresinin geçersizliğine sebep olmaz.

İhbar süresi kullandırılmazsa iş arama izni ücreti talep edilebilir mi?

Yukarıdaki durumun tersine işveren işçisine ihbar süresi kullandırmak yerine, onu derhal işten çıkarıp ihbar tazminatı ödemeyi tercih edebilir ya da işçi dava açarak ihbar tazminatını alabilir.

Böyle bir durumda iş arama izinleri ne olacaktır? Öyle ya, işçi ihbar süresi kullansaydı, ona günlük 2 saat iş arama izni verilecekti. Bu durumda işçi ihbar tazminatı yanında bir de iş arama izni ücreti talep edebilir mi?

Bu sorunun cevabını da Yargıtay’a bırakalım:

“… Davacı işçi ihbar tazminatı ile birlikte iş arama izin ücretini talep etmiş, bilirkişi raporunda her iki istek bakımından ayrı ayrı hesaplama yapılmıştır. Mahkemece işverence fesihte bildirim süresi tanınmadığı gerekçesiyle ihbar tazminatı isteğinin kabulüne karar verilmiştir. Hüküm bu yönüyle yerinde ise de yasa ile belirlenmiş veya taraflarca arttırılmış ihbar sürelerine uyulmaksızın gerçekleşen fesihlerde işçiye ayrıca iş arama iznin ücreti ödenmeyeceği gözetilmeksizin iş arama izin ücretinin de kabulüne karar verilmesi hatalıdır…”(22 Hukuk, 2013/9238 K.)

Yeni iş arama izni ancak ihbar süresi kullandırıldığında gündeme gelen bir hak olduğundan, ihbar süresinin fiilen kullanılmadığı durumlarda söz konusu olmayacaktır. Bir başka deyişle, ihbar tazminatı ile iş arama izni ücretinin birlikte talep edilmesi mümkün değildir.

SONUÇ

İşçiye ihbar süresi kullandırıldığında; ancak iş arama izni verilmediğinde, bu işçinin iş arama izni ücreti hak edeceği açıktır.

Ancak işçiye ihbar süresi kullandırılmadığında, artık ihbar tazminatı talep edilebilecek; lâkin iş arama izni ücreti istenemeyecektir.

Benzer şekilde işçiye ihbar süresinde iş arama izninin verilmemesi, ihbar süresinin geçerliliğini etkilemeyecektir.