Devlet memurunun uymakla mükellefi bulunduğu kurallar olmakla birlikte, bu kuralların tamamı memurun özel hayatını ilgilendirmez. Ancak niteliği itibariyle bazı durumlarda özel hayata ilişkin bile olsa, memuriyete etki eden sonuçlar meydana gelebilir. Zina ya da evlilik dışı ilişki de bunlardan birisidir. Birlikte bakalım, zina yapan memurun cezası ne olur? Evlilik dışı ilişki yaşayan memur ceza alır mı?
Memurun zina yapması
Burada zina kavramından kastedilen, memurun evlilik dışı bir ilişki yaşamasıdır. Nitekim bu durum farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Özellikle memurun evli biriyle ilişkisinin olması durumunda, disiplin cezası alıp almayacağı merak edilebilir.
Özel hayatın memuriyete etkisi
Öncelikle şu temel konuyu bilmek gerekir ki; memurun özel hayatı kural olarak memuriyetini etkilemez. Bunun anlamı, memurun özel hayatının onu ilgilendirdiğidir; ancak bu sınırsız bir özgürlük olarak da anlaşılmamalıdır.
Neticede memur ile kurumu arasında bir iş ilişkisi olduğu gibi memurun sahip olduğu sıfat itibariyle yürüttüğü bir kamu görevi de vardır.
Nitekim aşağıdaki Danıştay kararında da görüleceği üzere, memurun özel hayatındaki bir fiilinden dolayı cezalandırılması için; bu fiilin memuriyete etkisinin somut şekilde ortaya koyulması gerekir.
“… Disiplin kurallarının temel olarak idarenin iç düzeninin korunması fonksiyonunu üstlendiği göz önüne alındığında, kamu görevlilerinin hizmet dışındaki fiillerinin memur disiplin hukukunun alanına girmesi için bu düzeni bozan, kamu hizmetinin iyi ve düzenli şekilde sunulmasını somut ve olumsuz şekilde etkileyen bir yönünün bulunması gerekmektedir…”(İdari Dava Daireleri Kurulu, 2019/3666 K.).
Memurun evlilik dışı ilişkisi nedeniyle ceza alması
Devlet memurunun kural olarak, sırf evlilik dışı bir ilişki yaşadığı için devlet memurluğundan çıkarma ya da başkaca bir ceza alması mümkün değildir.
Memurun evlilik dışı ilişkisinin kurumu tarafından cezalandırılması için, bunun memuriyet görevine etkisinin somut olarak ortaya koyulması gerekir.
Aşağıdaki karardan da görüleceği üzere, memurun evlilik dışı ilişki yaşaması, onun memuriyetten çıkarılması için Danıştay tarafından yeterli bulunmamıştır:
“… Dava konusu istem: Antalya ili, … ilçesi Müftülüğü’nde veri hazırlama ve kontrol işletmeni olarak görev yapan davacının, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125. maddesinin birinci fıkrasının (E) bendinin (g) alt bendi uyarınca Devlet memurluğundan çıkarma cezası ile cezalandırılmasına ilişkin…
… davacının başvuruya konu disiplin işlemi ile yargısal sürece konu edilen davranışların esasen mesleki faaliyet ile ilgisi olmayan, mahremiyet alanına dahil özel yaşam eylemleri olduğu, veri hazırlama ve kontrol işletmeni olarak görev yapan davacıya isnat edilen fiilleri mesleğine yansıttığına ilişkin bir delil, tespit veya tanık bulunmadığı, davacı hakkında yürütülen tehdit suçlamalarıyla ilglii soruşturmalarda ilgili Cumhuriyet Başsavcılıkları tarafından kovuşturmaya yer olmadığına karar verildiği… Devlet memurluğundan çıkarılması cezası ile cezalandırılması Anayasa’nın 20. maddesi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 8. maddesi uyarınca “özel hayata saygı hakkının” ihlali sonucunu doğuracağı anlaşıldığından, dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline…” (12. Daire, 2021/1536 K.)
İmamın zina yapması
İşte yukarıda izah ettiğim ve evlilik dışı ilişkinin memuriyet görevine etkisinin olması gerektiğini belirttiğim duruma en önemli örnek, Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde görev yapan imam-hatipler ve müezzinler olacaktır.
Şöyle ki; yine aşağıdaki Danıştay kararlarından da göreceğiniz üzere, memuriyete etkisi olmadığı müddetçe, özel hayatın gizliliği nedeniyle evlilik dışı birlikteliği disiplin cezası alma gerekçesi kabul etmeyen yüksek mahkeme, imamlar söz konusu olduğunda ihraç kararlarını onaylamaktadır.
Bunun nedeni; imamların göreve alınma şartlarını düzenleyen Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin “göreve atanacaklarda aranan şartlar”ı düzenleyen 5/1-b maddesinde yer alan “Atanmalarında dini öğrenim şartı esas alınan unvanlar bakımından; itikat, ibadet, tavır ve hareketlerinin İslâm törelerine uygun olduğu şeklinde ortak bir nitelik taşımak” ifadesidir.
Konuyla ilgili bazı Danıştay kararları şöyledir:
“… Dava konusu istem: Manisa-Soma … Beldesi … Camii imam-hatibi olarak görev yapan davacının, Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin 5/1-b maddesinde yer alan ortak niteliği kaybettiğinden bahisle, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 98/b maddesi uyarınca görevine son verilmesine ilişkin … tarih ve … sayılı Diyanet İşleri Başkanlığı işleminin iptaline karar verilmesi istenilmiştir.
İdare Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla; soruşturma raporu ekleri ve dosya içeriği dikkate alınarak yapılan değerlendirmede; davacının bir bayanla evlilik dışı ilişki içinde olduğu yolundaki davacının kendi ifadesi, tespitler ve raporda getirilen sonucun Mahkemelerince de aynen benimsendiği; bu kapsamda, göreve alınma şartlarından anılan Yönetmeliğin 5/1-b maddesinde yazılı koşulu yitiren davacının görevine son verilmesine yönelik işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir…” (12. Daire, 2021/2645 K.).
“… Köyü Camii imam hatib olan davacının … 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 98. maddesinin (b) bendi uyarınca görevine son verilmesine ilişkin … tarih ve … sayılı işlemin iptali istenilmiştir…
İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla; soruşturma raporu ve eklerinin birlikte incelenmesinden, davacının o köyde yaşayan bir bayan ile gayri ahlaki ilişki yaşadığı hususunun sabit olduğu, dolayısıyla, Yönetmelikte yer alan ortak nitelik şartını kaybettiği anlaşıldığından, görevine son verilmesine ilişkin dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı; öte yandan, dava konusu işlem disiplin cezası niteliğinde olmadığından davacının, aynı eylem için iki ceza verildiği iddiasına itibar edilmediği, Cumhuriyet Başsavcılığınca verilen kovuşturmaya yer olmadığına ilişkin kararın ise dava konusu işlemle ilgili bulunmadığı gerekçesiyle, davanın reddine hükmedilmiştir…” (12. Daire, 2022/5458 K.).
Devlet memurunun nikâhsız yaşaması
Memurun nikâhsız yaşaması da tıpkı yukarıda izah edilen kurallar çerçevesinde değerlendirilir ve memurun bu fiilin görevine olumsuz bir etkisinin olduğu somut şekilde ortaya koyulmadıkça, memura nikâhsız yaşadığı için disiplin cezası verilemez.
SONUÇ
Memurun evlilik dışı ilişki yaşaması, zina yapması ya da nikâhsız birlikteliğinin olması; tek başına ona disiplin cezası vermeyi gerektirmeyecektir. Özel hayatındaki bu fiillerin disiplin cezasına konu olabilmesi için, yukarıda sebeplerini izah ettiğim üzere, şu iki durumdan birisinin de varlığı aranır:
- Memurun bu fiilleri, onun memuriyete kabul edilme şartlarını ihlal etmelidir.
- Memurun bu fiillerinin memuriyet görevinin yürütülmesine etkisi olmalı ve bu etki somut şekilde ortaya koyulmalıdır.
Devler memurlarına uygulanabilecek disiplin cezalarını merak ediyorsanız, şu yazıma göz atabilirsiniz: https://mustafabaysal.com/memur-disiplin-cezalari/
Bir soru bir cevap:
Memurun özel hayatında işlediği fiiller disiplin cezasına konu olabilir mi?
Kural olarak olmaz; fakat bu fiilin memuriyet görevine somut bir etkisi oluyorsa ya da olmuşsa, evet disiplin cezasına konu olabilir.
