Emekliliği dolan işçi işten çıkarılabilir mi?

İşçinin emekliliğini hak etmesi, onun uzun yıllar boyunca verdiği emeklerin karşılığını artık alabileceği anlamına gelir. Ancak işçi bazen emekliliği dolsa da çalışmaya devam etmek isteyebilir ya da hem emekli maaşı alıp hem çalışmak isteyebilir. Peki, ama emekliliği dolan işçi işten çıkarılabilir mi?

Emekliliği dolan işçi

Bir çalışanın emekliliği hak edebilmesi için sigortalılık süresi, prim ve yaş şartlarını birlikte sağlaması gerekir. Bir başka deyişle çalışan hem belirli miktarda prim gününe sahip olmalı hem belli bir yaşa gelmeli hem de ilk sigortalılığının üzerinden belirli bir zaman geçmiş olmalıdır.

Emekliliği gelen işçinin işten çıkarılması

Bir işçi yukarıda belirttiğim şartları sağladığında, bu artık emekli olabileceği anlamına gelir. Bunun halk dilindeki karşılığı “emekliliği gelmek” ya da “emeklisi dolmak” olarak adlandırılabilir.

İşçinin emekliliği dolduğunda da işvereni onu artık çıkarmak ve belki de yerine daha genç birisini almak isteyebilir.

İşçinin işten çıkarılması

Emekliliği dolan işçinin işten çıkarılması konusunu doğru yorumlayabilmek için öncelikle İş Kanunu’nda yer alan fesih türlerini doğru anlamak gerekir.

Gerçekten de İş Kanunu’nun öngördüğü iki temel fesih türü vardır:

• Bildirimli fesih
• Derhal fesih

İşçinin işveren tarafından çıkarılmasına sebep olan onlarca fiil ve neden, dönüp dolaşıp bu iki fesih türünden biri ile sonuçlanır.

Bildirimli fesih

Bunlardan ilki yani bildirimli fesih, İş Kanunu’nun 17’nci maddesinde kendisine yer bulmuştur. Süreli fesih olarak da adlandırılan bu fesih türü hem işçi hem işveren için geçerlidir.

Süreli ya da bildirimli fesihte, adından da anlaşılacağı üzere, iş sözleşmesini feshetmek isteyen taraf, belirli bir süre önceden karşı tarafta bildirimde bulunur ve bu sürenin geçmesiyle birlikte fesih geçerli olur.

İhbar sürelerinin geçerli olduğu bu fesih türünün esas özelliği, ortada “haklı fesih nedeni” yokken ve adeta “öylesine” ya da “öyle gerektiği için” tarafların iş sözleşmesini sona erdiriyor olmasıdır.

Haklı nedenle derhal fesih

Bu feshin iki ana özelliği aslında isminde kendine yer bulur: Haklı bir neden gerekmesi ve derhal sonuç vermesi.

İş Kanunu’nun 24 ve 25’inci maddelerinde kendine yer bulan haklı nedenle fesihte, ilgili maddelerde sayılı gerekçelerden herhangi birinin varlığı durumunda, derhal fesih yapılabilir.

Böylece ihbar sürelerine gerek olmadan, iş sözleşmesi anında sona erer ve kıdem tazminatı bakımından önemli sonuçlar meydana gelir.

Emeklisi gelen işçinin işten çıkarılması

O halde emeklisi gelen bir işçinin çıkarılması da öyle ya da böyle yukarıdaki iki fesih türünden birine dayanmak zorunda olacaktır.

Haklı nedenle işverenin derhal feshi İş Kanunu’nun 25’inci maddesinde kurala bağlanmış olup işverenin işçisinin hangi nedenlerle derhal işten çıkarabileceği bu maddede tek tek düzenlenmiştir.

Bunun anlamı, 25’inci maddede yer almayan bir fiil nedeniyle işçinin derhal işten çıkarılamayacağıdır. Gerçekten de işverenin haklı nedenle feshinin en önemli sonucu, işçinin kıdem tazminatı hakkını yitirmesi olduğundan, bu hususta kanun koyucu sınırlı sayıda fiili tek tek saymayı tercih etmiştir.

İşte işçinin emekliliğinin dolması, 25’inci maddede sayılı sebeplerden birisi değildir. Burada bir kafa karışıklığına sebep olmak üzere, işçinin 24’üncü maddedeki derhal fesih sebepleri ile işverenin sebepleri karıştırılabilir.

Şöyle ki; emekliliğinin dolması 24’üncü maddeye göre işçi için bir haklı fesih sebebidir; ancak işveren için bu bir haklı fesih sebebi değildir. Bu hususa dikkat edilmesi gerekir.

Emeklilik nedeniyle iş akdinin işveren tarafından feshi

İşte emeklilik nedeniyle iş akdinin işveren tarafından feshi ancak ve ancak süreli fesih yöntemiyle yani işçiye ihbar süresi kullandırılarak yapılabilir.

Fakat burada da çok önemli bir ayrıntı vardır. Buna göre; evet, işçinin iş akdi ihbar süresi kullandırılarak ve bildirimli fesih şeklinde yapılabilecek olsa da bunun GEÇERLİ bir fesih olduğunu söylemek GÜÇ olacaktır.

Bir başka deyişle, işçinin iş güvencesine sahip olduğu yani işe iade başvurusunda bulunma hakkına sahip olduğu durumlarda, işçinin emekliliğinin dolması çoğu zaman GEÇERLİ bir neden sayılmayacak ve işçinin işe iadesine karar verilecektir.

Burada “çoğu zaman” ifadesini kullanma sebebim, nadiren de olsa mahkemenin bu hususu geçerli neden kabul etmesi ihtimalinin mevcut olmasıdır. Özellikle, genel uygulama olarak, emekliliği dolan işçilerin işten çıkarıldığı ve bu uygulamanın objektif ölçülerde yapıldığı işyerlerinde, emekliliği gelen işçinin işten çıkarılması geçerli bir neden kabul edilebilecektir.

SONUÇ

Emekliliği dolan işçi işten çıkarılabilir mi? Bu soruyu, işçiyi kıdem tazminatı ödemeden ve derhal çıkarmak bakımından soruyorsanız, hayır çıkarılamaz.

Aynı soruyu, kıdem tazminatını ödeyerek ve ihbar süresini kullandırarak işçiyi çıkarmak bakımından soruyorsanız, evet elbette çıkarılabilir.

Fakat ikinci durumda, işçinin işe iade başvurusu hakkı varsa ve işçi işe iade talebinde bulunursa mahkeme, yazımda ifade ettiğim gerekçelerle, büyük ihtimalle işçinin işe iadesine karar verecektir.

İşverenler tarafından akılda tutulması gereken en önemli husus, İş Kanunu’nun hiçbir yerinde, işçinin emekliliğinin gelmesinin işverene onu işten çıkarmak hakkını verdiğinin ifade edilmediğidir.

İşçinin hatırda tutması gereken konu ise işverenin, emekliliği dolan işçiler hakkındaki genel yaklaşımının nasıl olduğu ile ilgilidir. İşveren, eğer işçisini sırf emekliliği doldu diye işten çıkaracaksa, diğer işçilere de aynı şekilde davranmış olmalıdır.

Emekliliği dolan işçinin işten çıkarılması ile ilgili sık sorulan sorular: