Asgari ücrete her yıl ya da duruma göre altı ayda bir zam geldiğinde, asgari ücretli çalışanların yeni maaşları da belirlenmiş olur. Bu durumda, asgari ücretin üstünde maaş almakta olanlar için şöyle bir sorunun gündeme gelmesi muhtemeldir: Asgari ücrete zam gelince, asgari ücretin üstünde maaş alanlara ne kadar zam yapılması gerekir?
Asgari ücret nedir?
Asgari ücret; adından da anlaşılacağı üzere, işçilere ödenebilecek en az ücret tutarını ifade eder. Bir başka deyişle; ne iş yapıyor olursa olsun, hiçbir işçiye asgari ücretten az maaş uygulanamazken, üstünde ise herhangi bir sınır olmaz.
Asgari ücret ne kadar?
Asgari ücret her sene değişmekle beraber, 2023 yılında ikinci altı ayda da asgari ücret tespit edilmesi yoluna gidilmiş ve 2023 temmuz itibariyle asgari ücret brüt 13,414.50 TL ve net 11,402.32 TL olarak belirlenmiştir.
Asgari ücret bir önceki dönem olan 2023’ün ilk altı ayında ise brüt 10.008,00 TL ve net 8.506,80 TL idi. Bunun anlamı, temmuz ayında asgari ücrete ocak ayına göre %34 zam yapılmış olmasıdır.
2023 Temmuz itibariyle ise brüt asgari ücret 13.414,50 TL ve net asgari ücret de11.402,32 TL olarak belirlendi.
Asgari ücretten fazla maaş alanlar zam alabilecek mi?
Tam bu noktada asgari ücretten fazla maaş alanların durumu merak edilebilir. Bunu bir örnekle somutlaştıralım.
Örneğimizde işçi A asgari ücret alıyorken, aynı işyerinde çalışan işçi B asgari ücretten %25 fazla maaş alıyor olsun. 2023 Haziran ayında işçi A’nın maaşı net 8.506,80 TL iken işçi B’nin maaşı da 10.633,50 TL’dir.
Temmuz itibariyle asgari ücrete %34 zam gelince işçi A’nın maaşı kendiliğinden 11.402,32 TL olmuştur. Bu durumda işçi B’nin maaşı da otomatik olarak %34 artarak 14.248,89 TL olmak zorunda mıdır? Cevabın son derece kısa ve nettir: Hayır!
Asgari ücret zammı diğer maaşları otomatik artırmaz
Asgari ücretin tanımını yukarıda yapmıştım ve işçiye ödenebilecek en düşük ücreti ifade ettiğini söylemiştim. İşte bu durum aynı zamanda işverenin yasal sorumluluğunun da sınırını çizer: İşçi için asgari ücretten az maaş belirlememek.
İşverenin işçinin ücretini belirmek noktasında ikinci yükümlülüğüne ise işçiyle yaptığı anlaşma, bir başka deyişle iş sözleşmesi belirler. Çünkü kanunların çizdiği emredici sınırların ötesinde hakları işçiye vermek ya da vermemek kararı iş sözleşmeleriyle ortaya koyulur.
İş sözleşmesinde zam oranı var mı?
Buraya kadar yazdıklarımdan anlaşılmış olmalıdır ki; asgari ücret zammı işverenin bütün ücret düzeylerini etkilemez. O halde hemen ikinci hususun araştırılması gerekir. İş sözleşmesinde ya da toplu iş sözleşmesinde zamma ilişkin hükümler var mı? Bu hükümler aşağıdakilerin benzeri ifadelerden ibaret olabilir:
- İşçinin ücreti asgari ücretin X katı olarak tespit edilmiştir.
- İşçinin asgari ücret artış oranından aynen yararlanacağına dair bir hüküm vardır.
- İşçinin ilerideki ücreti rakam olarak ve ileriye dönük belirlenmiştir.
- İşçinin maaş artışı TÜFE gibi başkaca bir orana bağlanmıştır.
Yukarıdakilere benzer hükümler işvereni bağlar ve işveren bu hükümler doğrultusunda işçiye zam yapmakla mükelleftir.
Asgari ücret zam oranının altında zam yapılması
İşte yukarıdaki gibi hükümler mevcut değilse, biraz yukarıdaki örnekte yer alan işçiye işveren %34 zam yapmak yerine daha az zam yapabilir. Burada işverenin önündeki tek engel, işçinin maaşının güncel asgari ücretin altına düşemeyecek olmasıdır.
Bu örnekte 2023 Temmuzdan önce 10.633,50 TL maaş alan işçinin ücreti en düşük olarak yeni asgari ücret olan 11.402,32 TL’ye çıkarılabilir. İşveren isterse daha büyük oranda zam yapabilirken, bu işçinin maaşını asgari ücreti altında belirleyemez.
Asgari ücrete zam gelince özel sektör ne yapmalı?
Asgari ücrete gelen zam özel sektörü etkilemekle birlikte, özel sektör işverenin önünde üç seçenek olacaktır:
- Asgari ücretli çalışanların maaşları asgari ücret zammı oranında artar.
- Asgari ücretten fazla maaş alan ve iş sözleşmesiyle ya da TİS ile belirlenmiş zam oranı olan işçilerde, işveren bu zam oranı nispetinde işçisine zam yapar.
- Asgari ücretten fazla maaş alan ve zam oranına dair hiçbir yerde hüküm bulunmayan işçilerde işveren, yeni asgari ücret miktarından az olmayacak şekilde istediği kadar işçiye zam yapabilir ya da yapmayabilir.
SONUÇ
Asgari ücrete zam geldiğinde bu durumun tüm çalışanları etkilemesi beklenir. Öyle ki; en düşük ücret seviyesinden en yükseğine kadar her çalışan asgari ücret artışından bir şekilde etkilenir.
Fakat burada genel bir yanlış inanış olarak; asgari ücret zam oranının tüm ücretleri aynı oranda artıracağı zannedilir. Halbuki işverenin tek yükümlülüğü, asgari ücreti yeni belirlenen seviyesine çıkarmaktan ibarettir.
İşçi ile işveren arasında özel bir anlaşma yoksa; hiçbir işveren asgari ücret arttığı için asgari ücretten yüksek maaş alan işçisine aynı oranda zam yapmak zorunda değildir.
Asgari ücretin üzerinde maaş alan işçinin maaşı hiçbir zaman güncel asgari ücretin altında kalmamak kaydıyla, işveren bu işçisine dilediği zammı yapabilir.
Burada işverenin önünde iki kriter bulunur. Bunlardan ilki, işverenin işçilerine eşit davranma yükümlülüğüdür. İşverenin, eşit davranma ilkesine aykırı şekilde işçiler arasında farklı zam oranları belirlemesi mümkün değildir.
İkinci kriter ise, az yukarıda izah ettiğim üzere, işverenin işçisine daha önce verdiği bir taahhüt nedeniyle (iş sözleşmesi, TİS vb.) ona zam yapmak zorunda olmasıdır: https://mustafabaysal.com/isveren-zam-yapmak-zorunda-mi/
Konu ile ilgili merak edilen diğer sorular ve cevapları:
Özek sektör maaş zammı yüzde kaç?
Özel sektör maaş zammı diye bir kavram yoktur. Burada gündeme gelebilecek tek kavram asgari ücret zammı olup bu da yalnızca asgari ücret seviyesinde maaş alan işçiler için bağlayıcı olacaktır.
İşveren herkese zam yapmak zorunda mı?
İşveren normal şartlar altında her işçiye zam yapmak zorunda değildir. Ancak iş sözleşmesinde ya da toplu iş sözleşmesinde belirlenmiş bir oran varsa, bu oranda zam yapmak zorundadır.
Kolay gelsin Mustafa bey asgari ücret 8500iken 11000 alıyordum şimdi sizin anlattıklarıniza göre ben de asgari ücret alacağım anlamına mı geliyor yoksa asgari ücret 11400 olduğu için benimde otomatik en az 14700 felan almam gerekiyor aksi taktirde benim asgari ücret ile çalışan aramda bir fark kalmaz ve bende tüm sorumluluklarimi bırakıp asgarî ücret alan gibi çalışırım.
“Burada işverenin önünde iki kriter bulunur. Bunlardan ilki, işverenin işçilerine eşit davranma yükümlülüğüdür. İşverenin, eşit davranma ilkesine aykırı şekilde işçiler arasında farklı zam oranları belirlemesi mümkün değildir” demişsiniz. Bu cümle yukarda anlattıklarınızla çelişmiyor mu?
Asgari ücretliye gelen zam oranını asgari ücretin üzerinde alan işçiye vermeyip, ikisini de yeni asgari ücretten çalıştırmaya devam ediyorsa, yukarda tırnak içerisindeki kriteri çiğniyor.
Hangisi doğru anlamadım,
Sayın Baysal !
Toplu İş Sözleşmesinde Ocak 2023 itibariyle enflasyon oraninda zam yapilir deniliyor. 2022 de gunluk brüt ücret 250 lira iken 2023 te verilecek enflasyon oranı 250 liranin uzerine mi yoksa asgari ucrete çikarılip 333 liranin uzerinde mi verilir?
Teşekkürler
Toplu iş sözleşmesindeki hüküm o halde uygulanacaktır Rafet bey.
Mrhb nen 7400 rl maaş alıyorum askerî ucret arttinca bizim maaşlarda artis olur mu
Merhaba Mustafa bey 12 yıldır aynı işyerinde ustalık gerektiren bir makinde ustalık yapıyorum maaşım son 3 yıldır açıklanan asgari ücret in altında kalıyor zam gorusmesinde işveren maaşım asgari ücret in altında kaldığı halde yapicagi zam oranını benim maaş im üzerinden hesaplıyor bu konuda nasıl yol izleyebilirim sektörde usta maaş lari ile benim maaşım arasında ortalama 2.500-3.000 TL arası fark oluyor bu sebepten ötürü işi bırakmak istiyorum ama kıdem tazminatı mı da almak istiyorum işveren kıdem tazminatı mı vermeyerek düşük maaşla beni çalıştırma politakasi uyguluyor lütfen yardımcı olabilir misiniz rica ediyorum tekrardan teşekkür ederim
Merhaba. Hiçbir işçinin ücreti asgari ücretin altında belirlenemez; ancak başka nedenlerle (devamsızlık vb.) elbette asgari ücretin altına düşebilir. Sizin durumunuzun da bir a avukat rafından incelenmesi ve ona göre hareket etmeniz gerekir. Benim buradan açıkçası size somut bir şey söylemem mümkün olmaz.
Mustafa bey maaş imi asgari ücret altında belirlemiyor sadece asgarî ücret açıklandığında benim maaşım asgari ücretin altında kalıyor zam görüşmelerinde yeni rakamlar veriyor ama piyasada ki ortalamanın altında kalıyor bu rakam cikisimi vermediği içinde mecburen devam ediyorum herhangi bir devamsız lik vs yok tekrardan teşekkür ederim
Mustafa bey merhaba ,efendim size bir konu hakkında danışmak istiyorum bu soruma hiçbiryerde cvp bulamıyorum,ben 2012 de dış kaynaktan muvazzaf astsubay hazırlama okulunu kazanıp yine aynı sene istifa ettim oradan 2015yılında ziraatbankasına girdim ve halen ziraatbankasında calısmaktayım ve askeri okuldan kalma 657 emsan tabiyetim oldugundan e- devlette de sosyal güvenlik olarak emsan 4c li gözüküyorum fakat kurumum bana statün 4857 sayılı iş kanuna tabisin diyor.benim başka kuruma naklen muvafakat alıp gecmem mümkünmüdür? Kurumum bana muvafakat verir mi ? Sorularıma cevap sizde bulursam ne mutlu bana saygılar efendim
Oğuz bey bu sorunun cevabını size kimse veremez; çünkü sizin hangi kanuna tabi olduğunuzu en doğru bilecek yer yine çalıştığınız kurumdur. Muvafakat konusunda ise, kurumunuzla işe girerken size muvafakat verileceğine dair bir anlaşmanız yoksa, bunu vermek ya da vermemek tamamen işverenin elindedir. Hele ki memur değil de işçiyseniz, tamamen kurumunuzun takdirinde olur.
Merhaba Mustafa bey,. Ben belediyede 23 yıldır geçici işçi statusunde mühendis olarak çalışıyorum .Acaba bu geçici işçilerin kadroya alınması çalışması bizi kapsar mi?bizleri sözleşmeli yaparlarmi teşekkür
Mehmet bey, merhaba. Bu konuda bilgim yok.