Apartmanda asansör bakımı ne zaman ve nasıl yaptırılır?

Apartman ve sitelerde kullanılan yolcu asansörlerinin (insan taşıyan asansörler ile insan ve yük taşıyan asansörler) yıllık olarak periyodik kontrollerinin yapılması ve yapılan kontrol sonucuna göre etiketlenmesi gerekmektedir. Bu görev kat malikleri kuruluna ve haliyle, varsa yöneticiye aittir. Gelin şu sorunun cevabını birlikte verelim: Apartmanda ya da sitede asansör bakımları ne zaman ve nasıl yaptırılır?

Asansörün periyodik kontrolü

Sadece yük taşıma amaçlı imal edilen asansörlerin periyodik kontrolü bu başlığın konusu dışında olduğundan bu konuda Asansör Periyodik Kontrol Yönetmeliği’ni esas alacağız

Yönetmeliğe göre bina sorumlusu (yönetici), asansörün güvenli bir şekilde kullanılmasını sağlamak üzere yılda en az bir defa periyodik kontrolünü yaptırmalıdır.  

Ayrıca, engellilerin erişilebilirliği için asansörün sürekli olarak güvenli kullanılmasını sağlamalıdır.  Peki, bu periyodik kontrol nasıl yapılır?

Asansör periyodik kontrolü nasıl yapılır?

Belediye veya belediye sınırları dışında kalan alanlar için il özel idaresi, kendi sorumluluk alanı içerisindeki asansörlerin periyodik kontrolü için A tipi muayene kuruluşlarından biriyle protokol imzalar.

A tipi muayene kuruluşu, bina sorumlusunun talebiyle veya sorumluluk bölgesindeki binalara ilişkin kayıtları inceleyerek kendiliğinden periyodik kontrolü gerçekleştirmek üzere yetkili personelini kontrol yapacağı binaya gönderir.

Periyodik kontrol tarihi, kontrol tarihinden en az 3 gün önce kısa mesaj veya elektronik posta yoluyla bina sorumlusuna bildirir.

Periyodik kontrol, asansörün bakımını üstelenen asansör monte edenin veya onun yetkili servisinin nezaretinde gerçekleştirilir.

A tipi muayene kuruluşu yetkilisi, ilk etapta asansör monte edenin veya onun yetkili servisinin mevzuatta belirlenen kriterlere sahip olup olmadığını; bina sorumlusu ile asansör monte eden veya onun yetkili servisi arasında bir bakım sözleşmesi imzalanıp imzalanmadığını kontrol eder. Bu hususlarda eksiklik saptarsa durumu ilgili kamu kurumuna bildirir.

Asansörde etiket renkleri ne anlama gelir?

Akabinde, asansöre ilişkin teknik denetime başlanır. Yapılan kontroller neticesinde asansör; KUSURSUZ, HAFİF KUSURLU, KUSURLU ve GÜVENSİZ olmak üzere dört gruptan birinde değerlendirilir.

Kusursuz asansör YEŞİL bilgi etiketiyle, hafif kusurlu asansör MAVİ bilgi etiketiyle, kusurlu asansör SARI bilgi etiketiyle, güvensiz asansör ise KIRMIZI bilgi etiketiyle işaretlenir.

Renkli etiket, asansör kabini içine ve asansöre binilen ilk giriş noktasında görülebilir bir noktaya yapıştırılır.

Asansör ETİKET rengi	Anlamı	Kullanım durumu	Mühürlenme süresi
Kırmızı	Güvensiz	Asansör kullanılamaz	60 gün içinde sorunlar giderilmezse mühürlenir
Sarı	Kusurlu	Asansör 120 gün kullanılabilir	120 gün içinde sorunlar giderilmezse mühürlenir
Mavi	Hafif kusurlu	Asansör sonraki periyodik muayaneye kadar kullanılabilir	Bir sonraki periyodik muayene yaptırılmazsa mühürlenir
Yeşil	Kusursuz	Asansör kullanılabilir	Mühürlenmez

Kırmızı etiketli asansör kullanılır mı?

Kırmızı bilgi etiketiyle işaretlenen asansörün kullanımı yasaktır ve bina sorumlusu tarafından kullanımına izin verilmez.

Bina sorumlusu, en fazla 60 gün içinde asansörün güvenli hale getirilmesini sağlamak zorundadır. Güvenli hale getirilmeden asansörün kullanılmasından doğacak can ve mal kaybından bina sorumlusu mesuldür.

Periyodik kontrol raporunun bina sorumlusuna iletildiği tarihten 60 gün sonra A tipi muayene kuruluşu tarafından kontrol yapılır.

Sarı asansör etiketi

Sarı bilgi etiketiyle işaretlenen asansördeki uygunsuzlukların en fazla 120 gün içerisinde giderilmesi bina sorumlusunca sağlanır.

Periyodik kontrol raporunun bina sorumlusuna iletildiği tarihten 120 gün sonra A tipi muayene kuruluşu tarafından kontrol yapılır.

Mavi asansör etiketi

Mavi bilgi etiketiyle işaretlenen asansördeki uygunsuzlukların bir sonraki periyodik kontrole kadar giderilmesi bina sorumlusunca sağlanır.

Kırmızı veya sarı bilgi etiketiyle işaretlenen asansörün, A tipi muayene kuruluşunca yapılan ilk takip kontrolünde bina sorumlusundan ayrıca ücret talep edilemez.

Asansörün mühürlenmesi

Kırmızı bilgi etiketiyle işaretlenen asansör 60 gün sonunda, sarı bilgi etiketiyle işaretlenen asansör 120 gün sonunda güvenli hale getirilmezse, durum, A tipi muayene kuruluşunca belediyeye (veya il özel idaresine) bildirilir ve asansör ilgili idarenin yetkililerince ana besleme sisteminden elektriği kesilerek mühürlenir.

Bina sorumlusu tarafından periyodik kontrolüne izin verilmeyen asansör de, A tipi muayene kuruluşunun belediyeye (veya il özel idaresine) bildirimi sonrası mühürlenir.

Mühürlenen asansör için ne yapılır?

Belirlenen sürelerde güvenli hale getirilmediği için mühürlenen asansörün güvenli hale getirilmesine yönelik düzeltme işleminin başlatılabilmesi için bina sorumlusunun belediyeye ve A tipi muayene kuruluşuna başvurması gerekir.

Belediye, düzeltme işlemi süresince asansörün kullandırılmayacağına dair bina sorumlusunun yazılı taahhüdünü aldıktan sonra mühür bozma tutanağı düzenler.

Mühür bozma tutanağında düzeltme işlemi için en fazla 45 iş günü verilir. Tutanakta, düzeltme işlemine ilişkin yükümlülükler; bina sorumlusu ile asansör monte eden firma (veya onun yetkili servisi) arasında yapılan sözleşme ile belirlenir. Verilen süre sonunda sözleşmedeki yükümlülüklerini yerine getirmeyen taraf sorumlu tutulur ve idari para cezası uygulanır.

Yönetmelikte 15.08.2004 tarihinden önce monte edilmiş ve halen kullanılmakta olan asansörler “mevcut asansör” olarak tanımlanmış olup bu asansörlerin de güvenlik seviyesinin belirlenmesi gerekmektedir.

Hatta 01.01.1950 tarihinden önce monte edilen, tarihsel dokusu bulunan ve halen kullanılmakta olan asansörler için dahi güvenlik seviyesi belirlemeye yönelik düzenleme getirilmiştir.

Yani, eski asansörlere ilişkin güvenlik seviyesi belirleme yöntem ve standartları farklı olmakla birlikte, bunlar da yönetmelik kapsamındadır ve periyodik kontrollerinin yaptırılması gerekmektedir.

Bununla birlikte, yeni yapılan bir binada yapı sahibinin, sonradan asansör kurulan bir binada ise bina sorumlusunun, kurulan asansörün ilk periyodik kontrolünü tescil aşamasından önce A tipi muayene kuruluşuna yaptırması gerekmektedir.

İlk kontrolünü takip eden yıllarda ise yukarıda anlattığımız süreçlere uygun şekilde periyodik kontrollere devam edilmelidir.

Asansörlerde aylık bakım ve onarımlar

Asansör İşletme ve Bakım Yönetmeliği’nde ise, periyodik kontrol sürecinden ayrı olarak yapılması gereken aylık bakım ve buna ilişkin prosedürler konu edilmiştir.

Kısaca değinirsek; bina sorumlusu, asansörün güvenli bir şekilde çalışmasını sağlamak üzere asansör monte eden veya onun yetkili servisi ile bakım sözleşmesi imzalamaktan, bakımını yaptırmaktan ve bakım ücretinin ödenmesinden sorumludur.

Asansöre ilişkin kimlik bilgilerinin, teknik bilgilerin ve periyodik kontrol sonuçlarının kaydedildiği Asansör Kayıt Defteri, asansörün kullanım ömrü boyunca bina sorumlusu tarafından muhafaza edilir.

Bununla birlikte, bina sorumlusu, engellilerin erişilebilirliği için asansörün güvenli bir şekilde sürekli olarak çalıştırılmasını sağlamaktan, asansörle ilgili herhangi bir tehlikeli durumu bakım sözleşmesi imzalanan asansör monte eden veya onun yetkili servisine iletmekten ve söz konusu asansöre müdahale edilene kadar gerekli güvenlik tedbirlerini almaktan sorumludur.

Her bakımdan sonra yapılan işlemler bakım föyü ile kayıt altına alınmalı ve bir nüshası bina sorumlusuna teslim edilmelidir. Bu föyler de bina sorumlusunca muhafaza edilir.

Asansör monte eden veya onun yetkili servisi, insan can ve mal güvenliği yönünden asansörün risk taşıması durumunda bina sorumlusunu yazılı olarak bilgilendirir.

Bina sorumlusu, asansör monte eden veya onun yetkili servisi vasıtasıyla asansörün güvenli hale getirilmesini sağlamakla yükümlüdür.

Bakım sözleşmesi yapıldıktan sonra asansör monte eden veya onun yetkili servisi, binadaki/yapıdaki asansör sayısı dikkate alınarak bina sorumlusunun belirleyeceği sayıda kişiye acil durumlarda kurtarma çalışması konusunda yılda en az bir defa eğitim verir. Eğitim sonunda bir tutanak düzenlenir ve tutanağın bir sureti bina sorumlusuna iletilir.

Asansör bakım yaptırmama cezası

Yukarıda açıkça izah edildiği üzere; periyodik kontrol yapılması sonucunda tespi edilen eksiklikler etiketlerle belirlenir ve buna göre de bina sorumlusunun yani yöneticini gerekli tedbirleri alması gerekir.

Yine asansörlerin periyodik bakımının en geç yılda bir defa yaptırılması gerektiğini yazmıştım. İşte bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi sonucunda bina sorumlusuna idari paza cezası uygulanabilir.

Bu cezanın dayanağını öncelikle Asansör Periyodik Kontrol Yönetmeliği’nin 37’nci maddesinde yazılı “Bu yönetmelikte yer alan usul ve esaslara aykırı hareket ettiği belirlenen bina sorumlusuna, asansör monte edene veya onun yetkili servisine Bakanlık tarafından 1705 sayılı Ticarette Tağşişin Men’i ve İhracatın Murakabesi ve Korunması Hakkında Kanunun 6 ncı maddesine göre idari para cezası uygulanır” ifadesinde bulabiliriz.

Yönetmeliğin işaret ettiği 1705 sayılı Kanun’un 6’ncı maddesinde ise “Bu Kanun uyarınca ilgili Bakanlıkça alınan kararlara ve düzenlemelere aykırı hareket edenlere, tacir olup olmadıklarına bakılmaksızın, 2.356,00 Türk Lirasından 94.833,00 Türk Lirasına kadar idari para cezası verilir (2022 itibariyle)” hükmü yer alır.

Aynı Kanun’un 9’uncu maddesine göre, yukarıda belirtilen idari para cealarını verme yetkisi mahallin en büyük mülki idare amirine; yani illerde valiye ve ilçelerde kaymakama aittir.

O halde ceza miktarını takdiren belirlemek yetkisi de mülki idare amirine ait olup belirtilen aralıkta istediği rakam tutarında idari para cezası uygulamak da kaymakamın ya da valinin yetkisindedir.

Asansör kırmızı etiket cezası

Tam burada şöyle bir soru gündeme gelebilir: Asansörün periyodik kontrolü sonucunda kırmızı etiket düzenlenmişse, bina sorumlusuna idari para cezası uygulanır mı?

Asansör Periyodik Kontrol Yönetmeliği’nin 37’nci maddesi dikkatle okunduğunda görülecektir ki; idari para cezası uygulanmasının gerekçesi “yönetmelikte yer alan usul ve esaslara aykırı hareket etmek” olarak belirlenmiştir.

Haliyle kırmızı etiket almak başlı başına bir “aykırılık” olarak görülmez ve kırmızı etiket alan asansör için doğrudan idari para cezası uygulanamaz. Ancak yönetmelikte kırmızı etiketli asansörün kullanılamayacağı açıkça ifade edildiği için (Md. 11: Kırmızı renkli bilgi etiketi iliştirilen ve güvensiz olarak tanımlanan asansörün kullanımına bina sorumlusu tarafından izin verilmez), bu hükme aykırı olarak asansörü kullandıran yöneticiye 94.833,00 TL’ya kadar idari para cezası artık uygulanabilecektir.

SONUÇ

Asansörlerin periyodik kontrol ve bakımlarına ilişkin bina sorumlusunun asgari yükümlülüklerini, asansörlere ilişkin mevzuatın önemli ve gerekli gördüğümüz kısımlarını olabildiğince anlaşılır şekilde özetlemeye çalıştık (Bu makalede “bina sorumlusu” geçen her ifadenin aynı zamanda apartman/site yönetiisi olarak anlaşılması gerekir).

Buna rağmen, hukuki sorumlulukları düşünerek periyodik kontrol ve bakımlarla ilgili süreç ve prosedürlere ilişkin bazı ayrıntıları vermeyi de gerekli gördük.

Bu konuda teknik ayrıntılara girmenin, konuyu iş sağlığı ve güvenliğinin gerektirdiği makine emniyeti bağlamında irdelemeninse bir manası olmadığı kanaatindeyiz.

Zira mevcut mevzuat hükümleriyle yolcu asansörlerinin kontrolü, bakımı, kontrol yöntemlerine ilişkin standartlar, akredite kuruluşların sorumluluk ve yükümlükleri, akreditasyon süreçleri, kamunun denetimi gibi birçok husus zaten düzenlenmiş durumdadır.

Anlaşılması gereken en önemli nokta, asansör gibi, mekanik ve elektronik birçok hassas aksamın koordinasyonuyla hareket eden, bir gün içerisinde dahi defalarca kullanılan ve yaşanacak herhangi bir arızada can kaybı veya ciddi yaralanmalarla sonuçlanacak kazalara sebep olması muhtemel bir makinenin güvenliğinin ne denli kritik olduğu ve o güvenlikten emin olmak için bakım ve periyodik kontrollerin olmazsa olmaz bir önem arz ettiğidir.

Konuda uzman olanların dahi ancak test ve deneylerle kullanımına uygunluk verebileceği bir makinenin güvenliği konusunda emin olmanın tek yolu ise, bakım ve periyodik kontrollerini yaptırmaktır.

Anlatılan prosedürleri yerine getirmek, ilgili belgeleri yetkililerden talep etmek ve muhafaza etmek de hukuki açıdan oldukça önemlidir.  Aksi takdirde yaşanacak can ve mal kayıplarından bina sorumlusu mesul olacaktır.

Not: Bu makale İş Baş Müfettişi Ethem TEKE tarafından kaleme alınmıştır.