657 sayılı Devlet Memurları Kanunu denince akla ilk gelen memuriyet olsa da aslında 657’de öngörülen birden fazla personel istihdam türü vardır. Gelin, birlikte bakalım: 657 sayılı Kanun’da kaç çeşit istihdam var?
657’de istihdam şekilleri
Bir personeli nasıl istihdam ettiğiniz özel sektör için çok önemli bir konu olmasa bile, kamu kurumlarında bu husus büyük önem arz eder. Kişinin istihdam şekli, onun tabi olduğu kuralları belirler.
Böyle olunca kamuda hangi personel rejimine tabi olunduğu önemlidir ve bu şekilde aynı kurumda çalışmakta olan kişiler arasında mali haklardan izin haklarına kadar birçok hak ve yükümlülük farklılık gösterir.
Devlet Memurları Kanunu’nda istihdam türleri
İlk önce şu temel bilgiyi vermek gerekir ki; istihdam biçimi olarak dayanağını 657’den almak ile memur olmak arasında fark bulunur. Bir başka deyişle; bir kimse sahip olduğu unvanın dayanağını 657’den alabilir ve fakat memur olmayabilir.
Nitekim 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 4’üncü maddesine göre istihdam şekilleri 3 adet olup şöyledir:
- Memur
- Sözleşmeli personel
- İşçi
Geçici personel(Mülga)
Yukarıda 3 istihdam şekli olduğunu ifade ettiğim halde listede 4 unvan olduğunu biliyorum; ancak üstü çizili olan “geçici personel” istihdam şekli 2017’de yürürlükten kaldırılmış olup o zaman kadar var olduğu için “genel kültür” olması amacıyla listeye dahil ettim. Artık geçici personel istihdamı yapılmamaktadır.
Hangi personel hangi kanuna tabi?
Madem üç farklı istihdam biçimi var, o halde akla şöyle bir sorunun gelmesi muhtemeldir: Hangi personel hangi mevzuata tabi olacak?
Öyle ya; 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda memurların hak ve yükümlülükleri yazıldığına göre, işçiler ya da sözleşmeli personel hangi mevzuata göre değerlendirilecektir?
Bu sorunun cevabı iki unvan için de farklıdır:
- İşçiler: İşçilerin çalışma koşulları ve diğer tüm hakları 4857 sayılı İş Kanunu’na göre belirlenecektir. Nitekim 657/4-1-d fıkrasında açık bir şekilde işçilerin 657’ye tabi olmadığı ifade edilmiştir.
- Sözleşmeli personel: Sözleşmeli personelin tabi olduğu hak ve yükümlülükler Cumhurbaşkanı tarafından yürütülen Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esaslar ile belirlenmiştir. Bu durum 657/4-1-b maddesinde “Sözleşmeli personel seçiminde uygulanacak sınav ile istisnaları, bunlara ödenebilecek ücretlerin üst sınırları ile verilecek iş sonu tazminatı miktarı, kullandırılacak izinler, pozisyon unvan ve nitelikleri, sözleşme fesih halleri, pozisyonların iptali, istihdamına dair hususlar ile sözleşme esas ve usulleri yurtdışı teşkilatlarında istihdam edilecek personel için ayrıca olmak üzere Cumhurbaşkanınca belirlenir” şeklinde ifade edilmiştir.
Öyleyse kamu kurumunda görev yapmakta olan bir kimsenin istihdam şekli, onun hak ve yükümlülüklerini belirleyecektir.
Şu yazımda memur ve sözleşmeli personel arasındaki temel farkları izah etmiştim: https://mustafabaysal.com/kadrolu-memur-sozlesmeli-personel-fark/
Ya da işçi ile memur arasındaki farkları bir başka yazımda anlatmıştım: https://mustafabaysal.com/memur-isci-farki/
Burada tekrara girmek istemediğim için bunları tek tek kaleme almak istemiyorum; ancak işçi, memur ve sözleşmeli personel arasında “dağlar kadar” fark olmamakla birlikte; izinden ücrete kadar birçok hususta lehe ya da aleyhe farklar olduğu muhakkaktır.
Sözleşmeliden memuriyete geçiş
2023 yılında 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 4’üncü maddesinde yapılan bir değişiklikle, sözleşmeli personel ile memuriyet arasında sürekli ve öngörülebilir bir geçiş getirilmiştir.
Buna göre; kurumların istihdam etmeye başladıkları sözleşmeli personel, bu unvanla 3 yıl çalıştıktan sonra ve 3 yılın bitiminden itibaren 30 gün içinde kurumlarına başvurmaları durumunda, memur kadrolarına atanmaktadır.
Bu sayede sözleşmeli personelin tamamı; bundan böyle, özellikle sözleşmeli personel olarak kalmak istemezse, en çok 3 yıl bu pozisyonda görev yaptıktan sonra memur olabilecektir.
SONUÇ
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda üç istihdam şekli mevcut olup bunlar memur, işçi ve sözleşmeli personeldir.
İhtiyaca göre bu hususta değişiklikler yapılmakta ve istihdam şekilleri zamanın ruhuna uygun hale getirilebilmektedir. Nitekim 2017’de geçici personel istihdam şeklinin ortadan kaldırılması ya da 2023’te yapılan değişiklikle sözleşmeli personelin üç yılını tamamlayınca memur olabilmesi buna birer örnektir.
